Birleşmiş Milletler Ortak AIDS Programı UNAIDS’in¹ belirlediği ve henüz yaklaşılamayan AIDS’i ve ayrımcılıkları tamamen sonlandırma hedeflerinin sadece sekiz yıl gerisinde, iki yıla yayılan ve pek çok alanda olduğu gibi HIV ile mücadelede de ağır hasarlar bırakan bir pandeminin hemen arkasından, yeni bir 1 Aralık Dünya AIDS Günü’nü daha deneyimliyoruz.
Kırk yılı aşkın süredir hayatımızda olan HIV ve AIDS, bazı ülke ve bölgelerde tamamen kontrol altına alınmış olsa da, Türkiye’de ve Türkiye’nin içinde bulunduğu bölgede yayılmaya devam ederken, beraberinde yeni eşitsizliklere de sebep oluyor. Bu eşitsizliğin ve HIV ile küresel mücadelede kullanılan kaynakların azalmasının, dünya genelinde milyonlarca insanı riske attığı başta UNAIDS olmak üzere pek çok kurumun raporuna yansımakta. HIV ile mücadelede yeni teknolojilere herkesin eşit erişimi bir yana dursun, teste, tedaviye, Temas Öncesi Profilaksiye (PrEP, TÖP)² ve hatta prezervatif gibi en temel araçlara erişimdeki eşitsizlikler Türkiye’de de hala devam ediyor.
Bu eşitsizliklerden Dünya genelinde en çok kadınlar orantısız bir şiddette etkilenirken, eşcinsel erkekler, erkeklerle seks yapan erkekler, trans bireyler, seks işçileri ve mahkûmlar dahil olmak üzere, kilit gruplardaki bireylerin yalnızca üçte biri düzenli olarak önleme araçlarına erişim sağlayabiliyor. Tüm bu faktörler, aynı zamanda yoğun ayrımcılık ve damgalamaya maruz kalan bu bireylerin hayatlarını daha da zorlaştırıyor ve uluslararası toplumu ortak HIV hedeflerinden uzaklaştırıyor.
Halbuki gelişmeler oldukça umut verici ve “sıfır yeni bulaş” ile “sıfır ayrımcılık” hedeflerinin gerçekçi olduğunu bize güçlü bir şekilde müjdeliyorlar. Günde sadece tek tablete kadar düşen etkili günlük HIV ilaç tedavisi (ART³), etkin bir bulaş önleyici olarak TÖP-PrEP, vücutlarındaki virüs tamamen baskılanan bireylerin cinsel partnerlerine HIV bulaştırma riskinin sıfır olduğunu bilimsel olarak kanıtlayan ve ayrımcılıkların da bitmesini gerektiren Belirlenemeyen eşittir Bulaştırmayan⁴ gibi gelişmelere ek olarak, tedavide günlük haplar yerine uzun süreli enjeksiyon formları yaygınlaşırken, kesin tedavi çalışmalarından da umut verici haberler geliyor.
Fakat HIV ile mücadelede herkes için eşitliği sağlamadan ve günün ihtiyaçlarını, çağa uygun politikaların desteklediği yöntemler kullanarak gidermeden, sıfır yeni bulaş hedefine küresel düzeyde ulaşılamayacağı açık! Çünkü insanların ayıplanma ve dışlanma korkusu olmadan HIV hakkında konuşabildikleri bir dünya inşa etmek, hepimizin ortak sorumluluğudur. Belki bu hedeflere tek başlarına ulaşan ülkeler olabilir ancak COVID-19 pandemisi gösterdi ki, küresel bir sorunu dünyanın her yerinde çözmeden, o sorunu çözdüğümüzü söyleyemiyoruz. İşte tam da bu yüzden hepimizin ortak sorunu olan HIV ile mücadelede Türkiye’nin de üzerine düşen şeyler var. Ülkemizde HIV’e karşı politik ilgisizliğin, kamu yönetimi, bilim ve sivil toplumun senkronize olamamalarının ve eşitsizlikleri giderecek yaklaşımlar geliştirememiş olmalarının olumsuz sonuçlarını, yeni olgu sayılarına bakınca net biçimde görüyoruz.
Fakat Türkiye HIV sivil toplumu olarak umutsuz değiliz. Ülkemize, insanımıza ve mücadele potansiyelimize güveniyoruz. Eşitliği önceleyen hak temelli yaklaşımlarla taçlandırıldığında içten bir politik ilgi ve ortak çözüm iradesinin, HIV konusunda toplumun tamamını etkileyen politik, ekonomik, sosyal eşitsizlikleri kalıcı olarak sonlandıracağından eminiz. Biz Türkiye HIV sivil toplumu olarak bu inancı yineliyor ve ülkemizde HIV salgınını durdurmak için tüm paydaşlarla birlikte çalışma irademizi tekrarlıyoruz.
Hep birlikte çalışırsak eşitsizlikleri de, HIV salgınını da bitirebilir ve hem bölgemize hem de dünyaya örnek olacak bir başarı hikâyesi yazabiliriz.
Yeter ki isteyelim!
Açıklamalar:
¹²³⁴⁵⁶⁷UNAIDS; Birleşmiş Milletler AIDS ile Mücadele Ortak Programı www.unaids.org
²PrEP (TÖP): HIV geçişini önlemede kullanılan, Temas Öncesi Profilaksi (TÖP), Pre-exposure Prophylaxis (PrEP) www.kirmizikurdele.org/PrEP
³ART; HIV'i baskılayan ilaç terapisinin genel adıdır.
Kombinasyon terapisi olarak da anılan ART, en az iki farklı sınıftan molekülün birlikte kullanıldığı bir ilaç tedavisi yöntemidir.
Bu ilaçlar vücuttaki HIV'i tamamen yok etmese de, virüsü B (belirlenemeyen-undetectable) seviyeye indirir, bağışıklık sisteminin yeniden, HIV taşımayan bir bireyle aynı düzeye gelmesini sağlar ve HIV pozitif bireylerin virüsü cinsel partnerlerine bulaştırma kaygısı olmadan, sağlıklı ve uzun bir ömür sürdürmelerine olanak sağlar. www.kirmizikurdele.org/art
⁴Belirlenemeyen = Bulaştırmayan, B eşittir B, (UequalsU); Amerikan Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi (CDC) Belirlenemeyen eşittir Bulaştırmayan’ı; ‘’HIV pozitif bir bireyin HIV ilaçlarını reçete edildiği gibi doğru ve düzenli olarak alıp Belirlenemeyen bir viral yük elde etmesi ve bu seviyede tutması durumunda, HIV'in cinsel yollarla bulaştırma riskinin sıfır olduğu anlamına gelir.’’ şeklinde duyurmuştur. Yani düzenli ART kullanımına bağlı olarak vücutlarındaki HIV tamamen kontrol altına alınan HIV pozitif kişiler, cinsel partnerlerine –kondom kullanılmasa bile- HIV bulaştırmazlar. Bununla birlikte, cinsel yolla bulaşan diğer hastalıklar ve gebelik önleme gibi farklı ve etkenlere bağlı olarak kondom kullanımının halen çok önemli olduğu da ayrıca vurgulanmıştır.
www.kirmizikurdele.org/post/dokuz-soruda-belirlenemeyen-esittir-bulastirmayan
