Haber: Mir Said Simurg Oğuz / Macaristan
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), Macaristan’da 31 yıl boyunca yasal olarak yaşamış olan Türk vatandaşı Orhan Demirci’nin sınır dışı edilmesinin hukuka aykırı olduğuna karar verdi. Mahkeme, Macaristan devletinin Demirci’nin özel ve aile hayatını ihlal ettiğini belirterek, yaklaşık 14.700 euro (yaklaşık 6 milyon forint ve yaklaşık 600 bin lira) tazminat ödenmesine hükmetti.
Demirci’nin Uzun Yıllar Süren Macaristan Hayatı
1990 yılında yasal yollarla Macaristan’a gelen Orhan Demirci, daha sonra Macaristan’da evlendi ve aile kurdu.. Aile, Macaristan’da istikrarlı bir yaşam sürdürdü; Demirci hem oturma iznine sahipti hem de geçimini sağlayabilecek kaynaklara sahipti. 31 yıl sonra, 2021 yılında ise, Macaristan Anayasa Koruma Dairesi (Alkotmányvédelmi Hivatal, AH) ve Terörle Mücadele Merkezi (TEK) tarafından hazırlanan, içeriği gizli tutulan bir güvenlik raporuna dayanılarak sınır dışı edildi.
Gizli Belgelerle Savunma Hakkı Engellendi
Sınır dışı edilme kararının gerekçesi kamuoyuna ve hatta avukatlarına dahi açıklanmadı. Açıklanmamasının sebebi olarak ise ulusal güvenlik gösterildi. Ulusal güvenlik gerekçesiyle alınan bu tür kararların mahkemeler tarafından incelenememesi ve ilgili kişilere detayların sunulmaması, Macaristan’daki hukuk devleti ilkeleri açısından yoğun eleştirilere neden oldu..
Demirci’nin avukatları, kararın keyfi olduğunu ve savunma yapabilmeleri için gerekli bilgilere ulaşamadıklarını belirtti. AH tarafından hazırlanan güvenlik raporunun gizli olması nedeniyle, Orhan Demirci neden sınır dışı edildiğini hiçbir zaman tam olarak öğrenemedi. Macar Helsinki Komitesi de Demirci’nin tek olmadığını ve benzer davalarda bu durumun sistematik bir sorun haline geldiğini vurguladı.
AİHM: "Savunma Hakkı İhlal Edildi"
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Demirci’nin davasında oybirliğiyle Macaristan’ın Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin 8. maddesini (özel ve aile hayatına saygı hakkı) ihlal ettiğine karar verdi. Ayrıca mahkeme, davacının sınır dışı edilmeden önce savunma hakkının yeterince korunmadığını, mahkemelerin ulusal güvenlik bahanesiyle bireyin temel haklarına müdahalesini denetleyemediğini belirtti.
Kararda şu ifadeye yer verildi:
“Devletin ulusal güvenlik çıkarları ile bireyin özel ve aile yaşamına yönelik hakları arasında makul bir denge kurulmamıştır.”
Macaristan’a Art Arda Eleştiriler
Bu karar, Macaristan’ın insan haklarına yaklaşımı konusunda Avrupa düzeyinde son yıllarda yaşanan artan eleştirilerin bir parçası oldu. Avrupa Birliği Adalet Divanı da daha önce Macaristan’ın sınır dışı politikalarını eleştirmiş ve bu tarz uygulamaların temel haklara aykırı olduğunu belirtmişti.
Macar Helsinki Komitesi'nden avukat Gábor Győző, karar sonrası yaptığı açıklamada, Demirci’nin davasının istisna olmadığını ve son beş yılda en az 15 benzer davayla karşılaştıklarını söyledi.
“Bu karar, Macaristan'daki gizli güvenlik raporlarıyla insanların hayatlarının bir gecede alt üst edilmesine dur diyen önemli bir emsal teşkil ediyor.”
Aile Parçalandı, Gelecek Belirsiz
Demirci’nin sınır dışı edilmesinin ardından ailesi Macaristan’da kalmak zorunda kaldı. Kendisinin Türkiye’ye dönmesiyle birlikte aile fiilen parçalanmış oldu. AİHM kararı bu durumun da insan hakları ihlali kapsamında değerlendirilmesi gerektiğini vurguladı.
Demirci'nin avukatları, AİHM kararının ardından yeniden Macaristan'a dönme olasılığını değerlendireceklerini belirtti. Ancak bu süreçte Macar yetkililerin nasıl bir tutum sergileyeceği belirsizliğini koruyor.
Kaynaklar:
● Telex.hu: Expelled from Hungary after 31 years, Turkish man wins lawsuit against Hungarian state in Strasbourg
● AİHM Kararı: HUDOC – ECHR, Orhan Demirci v. Hungary (001-243175)
