Karadeniz’de beş aya yaklaşan savaş nedeniyle gemilerin limanlardan çıkamaması sonucu birçok ülkede tahıl krizi yaşanıyor. Dünyanın tahıl ambarı konumundaki Ukrayna’nın limanlarında rehin kalan ürünlerin ihracına izin verilmesi için uzun süredir diplomatik girişimler sürüyordu. Arabuluculuk teklifini yineleyen Ankara, tahıl koridoru için de devreye girdi. 15 Haziran’da askeri yetkililer arasında ‘kırmızı hat’ kuruldu. Erdoğan’ın Putin’e “Harekete geçme zamanı” mesajı sonrası İstanbul’da koridor zirvesi yapıldı.
Reuters’e göre olası plan; Ukrayna’nın gemileri mayın döşenmiş sulardan rehberlik ederek çıkarması, Türkiye’nin de gemileri Rusya’nın silah kaçakçılığı endişesine karşı denetlemesini içeriyor. BM Genel Sekreteri ise müzakerelere ilişkin “Hâlâ gidilecek çok yolumuz var” dedi. Ukrayna Dışişleri Bakanı de “Müzakereler gemi sahipleri ve ülkelerin güvenlik garantilerini sağlamalı” dedi. Kuleba, talebin karşılanmaması halinde sevkiyatın başlamayacağını vurguladı. Kiev, ülkenin güneyi için güvenlik garantisi istedi.
Ukrayna limanlarında Rus ablukasında kalan 25 milyon ton tahılın ihracına ilişkin İstanbul’da koridor zirvesi düzenledi. Askeri heyetler ve BM yetkililerinin katıldığı dörtlü toplantı 1.5 saat sürdü. Mayın döşenen sulardan yapılacak ihracata ilişkin Kiev ülkenin güneyi için garanti talep etti. Moskova ise ‘gemilerle silah sevkiyatı yapılır’ endişesini masaya koydu.
“GÜVENLİK GARANTİLERİ SAĞLANMALI”
Ukrayna limanlarında bekleyen tahıl ve gıda maddelerinin deniz yoluyla sevkine ilişkin Türkiye, Rusya, Ukrayna askeri heyetleri ile BM heyeti arasındaki toplantı yapıldı. 1.5 saat süren toplantı İstanbul Kalender Kasrı’nda düzenlendi. Ukrayna Dışişleri Bakanı Dmitro Kuleba görüşme öncesi yaptığı açıklamada gemi sahiplerine ve bağımsız bir ulus olarak Ukrayna’ya güvenlik garantileri verilmediği sürece ülkelerinden tahıl sevkiyatının başlayamayacağını söyledi. Amerikan Associated Press haber ajansına konuşan Kuleba, “Anlaşmaya varılması için Rusların güvenlik koridorlarına saygı göstermeleri, gizlice koridorlara girip limanlara saldırmamaları veya limanlara havadan füze saldırıları düzenlememeleri gerek” dedi. Kuleba “Türkiye’deki tahıl müzakereleri gemi sahipleri ve ülkelerin güvenlik garantilerini sağlamalı” dedi.
Toplantıdan önce bir açıklama da BM Genel Sekreteri Antonio Guterres’ten geldi. Guterres, Karadeniz’den tahıl taşımayı mümkün kılmak için ‘çok çalıştıklarını’ belirtti. Guterres, söz konusu tahıl sevkiyatına yönelik çabalarla ilgili “Gerçekten bunun üzerine çok çalışıyoruz. Birçok taraf da bundan bahsediyor ve biz de bunu yapmaya çalışıyoruz. Fakat hala gidilecek çok yolumuz var” dedi.
“KIRMIZI HAT ÇALIŞMALARI”
Türk heyetini başkanlık eden Milli Savuma Bakanı Hulusi Akar, Cumhurbaşkanımız Erdoğan’ın ‘gıda krizinin’ çözümüne yönelik gerçekleştirdiği diplomatik çalışmalar ve direktifleri kapsamında sürdürdükleri görüşmelerin olumlu geliştiğini belirterek, çalışmalar dahilinde kendisinin de Rusya Savunma Bakanı Sergey Şoygu ve Ukrayna Savunma Bakanı Oleksii Reznikov ile görüşmeler gerçekleştirdiğini anımsattı. Akar, bunun ardından kamuoyunda ‘kırmızı hat’ nitelendirilen Türkiye ile Ukrayna ve Rusya arasında doğrudan temasın hayata geçirildiğini de kaydetti.
Öte yanan Reuters’ın haberini dayandırdığı diplomatlara göre olası plan, Ukrayna araçlarının tahıl taşıyan gemileri mayın döşenmiş liman sularından rehberlik yaparak çıkarmasını, BM’nin desteğiyle Türkiye’nin de gemileri Rusya’nın silah kaçakçılığı yapılacağı endişelerine karşın teftiş etmesini içeriyor. Birleşmiş Milletler, mayın döşenmemiş bölgelerden gemilerin geçmesini sağlayabilecek bir koridor oluşturulmasını öngörüyordu. Uzmanlar, Karadeniz’in mayınlardan arındırılmasının aylar sürebileceğini söylüyor. Rusya’nın Ukrayna’nın güney limanlarını işgal etmesinin ardından yaklaşık 25 milyon ton tahılın ülkede mahsur kaldığı belirtiliyor.
“ŞART ÜSTÜNE ŞART KOŞULMAKTA”
Fransa Dışişleri Bakanı Catherine Colonna ise Rusya’nın ‘şart üstüne şart koştuğunu’ dile getirerek anlaşmanın sağlanabileceği konusunda emin olmadığını söyledi. Diğer yandan Rus birlikleri, işgal ettikleri bölgelerde Ukraynalı çiftçilerin tahıllarına, ayçiçeği çekirdeklerine, gübrelerine ve tarım araçlarına el koymakla suçlanıyor. Savaş olmasa Ukrayna bu yıl 63,7 milyon ton tahıl ihraç edecekti.
Öte yandan 19 Temmuz’da, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi ile Tahran’da bir araya gelecek. Görüşmenin ana konusu ise Suriye’de istikrarının sağlanması olacak.
