TBMM Adalet Komisyonu'nda kabul edilen teklif, kapalı cezaevinden açık cezaevine ve açık cezaevinden denetimli serbestliğe daha erken geçişe ilişkin düzenlemenin kapsamını genişletiyor; ayrıca bilişim suçlarıyla mücadele kapsamında hesapların askıya alınması, internet içeriklerine hızlı erişim engeli kararı, ulaşım araçlarının hareketinin engellenmesinin cezalandırılması ve örgüt suçlarında cezaların artırılması gibi çok sayıda değişiklik getiriyor. Teklifte ihalelere ilişkin usul değişiklikleri, avukatlara yönelik disiplin rejimi, kamu ihalelerinde başvuru bedelinin iadesi ve esnaf fiyat tarifelerine ilişkin düzenlemeler de yer alıyor.
KOVİD-19 DÜZENLEMESİ VE KİMLER DIŞLANIYOR
Teklif, kapalı cezaevinden açık cezaevine, açık cezaevinden denetimli serbestliğe daha erken ayrılma imkânını 31 Temmuz 2023 ve öncesinde işlenen suçlar bakımından da uygulanabilir kılıyor. Buna göre:
Terör ve örgütlü suçlar, alt/üst soy, kardeş, eş, boşanılan eş, kadın, çocuklar, beden/ruh bakımından savunmasız kişilere yönelik kasten öldürme, cinsel saldırı ve çocuğun cinsel istismarı suçları kapsam dışında bırakıldı.
Kapalı ceza infaz kurumlarında bulunan ve toplam hapis cezası 10 yıldan az olan hükümlüler için en az 1 ay; 10 yıl ve üzeri olanlar için 3 ay kapalı cezaevi süresi şartı gibi düzenlemeler getirilerek, açık cezaevine ayrılma ve denetimli serbestliğe geçiş şartları 3 yıl daha erken uygulanabilecek.
Mevcut hükümlüler için talepleri halinde, açık cezaevinde en az 3 ay kalma şartını sağlamaları halinde denetimli serbestlikten 3 yıl erken yararlanma imkânı öngörülüyor.
HANGİ TASARRUFLAR İPTAL EDİLEBİLİR (BAĞIŞLAMALARIN İPTALİ)
Anayasa Mahkemesi kararına uyum amacıyla yapılan düzenlemeyle; geçici/ kesin aciz belgesi düzenlendiği veya iflasın açıldığı tarihten önceki 1 yıl içinde yapılan bağışlamalar ve ivazsız tasarruflar iptale tabi tutuluyor. Yakın akrabalar, evlat edinen-evlatlık ve ortak konutta yaşayanlar arasında yapılan tasarrufların gerçek değere uygun olarak ivazlı olduğu ispatlanmadıkça bağışlama sayılacağı hüküm altına alınıyor. Ömür boyu gelir, intifa veya ölünceye kadar bakma sözleşmelerinde de karşılığın sağlandığının ispatı aranıyor.
AVUKAT DİSİPLİN REJİMİNDE DEĞİŞİKLİKLER
Avukatlık Kanunu’nda yapılan düzenlemeye göre:
Avukatlar hakkında son soruşturma açılmasına karar verilirse ve yargılama süreci sonuçlandığında bu durum baroya bildirilecek.
Disiplin cezaları “uyarma”, “kınama”, “para cezası”, “işten çıkarma” ve “meslekten çıkarma” olarak yeniden tanımlandı; hangi fiile hangi ceza verileceği ayrıntılı şekilde düzenlendi.
Tekerrüre ilişkin ağırlaştırma kuralları belirlendi: önce verilen disiplin cezası belirli süre içinde tekrarlandığında daha ağır ceza uygulanacak; işten çıkarma ve meslekten çıkarma arasında yükselen yaptırımlar yer aldı.
Disiplin süreçlerinde zaman aşımı ve mahkeme kararlarına bağlı yeniden soruşturma/usul esasları düzenlendi; bazı eski disiplin hükümleri kaldırıldı.
BİLİŞİM SUÇLARI VE MALİ TEDBİRLER: HESAPLARA ASKIDA ALMA VE EL KOYMA
Ceza Muhakemesi Kanunu’na eklenen hükümle bilişim suçları kapsamında makul şüphe bulunması halinde:
Banka, ödeme hizmeti sağlayıcısı veya kripto varlık hizmet sağlayıcısı nezdindeki şüpheli hesabın 48 saate kadar askıya alınmasına karar verilebilecek. Askıya alma cumhuriyet başsavcılığına derhal bildirilecek; hesap sahibine bildirim yapılacak.
Cumhuriyet savcısının yazılı emriyle, hakim kararı veya gecikmesinde sakınca bulunan hallerde el koyma yapılabilecek; hakim onayı 24–48 saat içinde aranacak. El konulan menfaat mağdura iade edilebilecek.
Mali kurumlara bilgi/ belge gönderme yükümlülüğü getiriliyor; süresinde yerine getirmeyen kuruluşlara 50 bin–300 bin TL idari para cezası öngörülüyor.
Nitelikli hırsızlık, dolandırıcılık ve kart kötüye kullanma suçlarında delil niteliğindeki mobil hatların bağlantısı kesilebilecek; kesme işlemi için hakim onayı aranacak, uymayan işletmeciye 50 bin–300 bin TL ceza getirilecek.
ULAŞIM ARAÇLARININ HAREKETİNİN ENGELLENMESİ VE CEZA ARTIRIMLARI
Kara ulaşım aracının hareketinin hukuka aykırı engellenmesi veya hareket halindeyken durdurulması 1–3 yıl; aracı başka yere götürme 2–5 yıl hapisle cezalandırılacak.
Denizyolu/ demiryolu araçlarında 3–7 yıl, hava ulaşım araçlarında hareketi engellemede 5–10 yıl, aracı başka yere götürmede 7–12 yıl hapis öngörülüyor.
Bu suçların işlenmesi sırasında başka suç işlenirse ayrıca ceza verilecek.
CEZA ARTIŞLARI VE NİTELİKLİ HALLER
“Suç işlemek amacıyla örgüt kurma” suçunun ceza alt ve üst sınırları artırıldı; yöneticiler için 5–10 yıl, üyeler için üst sınır 5 yıla çıkarıldı; örgütün silahlı olması halinde ceza oranı ağırlaştırıldı. Çocukların araç olarak kullanılması halinde ceza artırımı öngörülüyor.
Güveni kötüye kullanma suçunun konusu taşıt olması “nitelikli hal” sayılacak ve ceza kat artırılacak; bu haller uzlaştırma kapsamı dışında tutuluyor.
Taksirle yaralama hapisleri yükseltiliyor; en az ve en üst sınırlar artırıldı; birden fazla yaralanma halinde cezalar daha da yükseliyor.
Genel güvenliğin kasten tehlikeye sokulması suçunun toplu yerlerde işlenmesi nitelikli hâl addedilerek ceza artırımı ve seri muhakeme dışı düzenlemeler getirildi.
“Kurusıkı” diye bilinen ses/gaz fişeği atan silahların kullanımı da genel güvenliği tehlikeye sokma kapsamında cezalandırılacak.
İNTERNET, ERİŞİM ENGELİ VE YAYIN KALDIRMA USULÜ
İnternet içeriği nedeniyle kişilik hakkı ihlali iddiası olanlar sulh ceza hakimine başvurabilecek; ihlalin "ilk bakışta" anlaşıldığı hallerde 24 saat içinde içeriğin çıkarılması veya erişimin engellenmesine karar verilebilecek. Hakim kararları sınırlı olarak sadece ilgili içeriğe ilişkin verilecek; istisnai hâllerde site geneline erişim engeli mümkün.
Kararların gereğini yerine getirmeyen erişim sağlayıcılar ve içerik/yer sağlayıcılar 1.000 günden 5.000 güne kadar adli para cezasıyla cezalandırılabilecek.
Yurtdışı kaynaklı, günlük Türkiye erişimi 10 milyonun üzerinde olan sosyal ağ sağlayıcılara ilişkin yükümlülükler ve 24 saatlik uygulama süreleri ile uygulamaya konulmaması hâlinde bant genişliğinin daraltılmasına ilişkin yetkiler düzenlendi.
ELEKTRONİK HABERLEŞME DÜZENLEMELERİ VE İDARİ YAPTIRIMLAR
Abonelik kayıtlarında elektronik kimlik doğrulama zorunluluğu, yabancı uyruklu abonelerin güncelleme yükümlülüğü ve hat sayısı sınırlamaları getiriliyor. İşletmecilerin yükümlülüklerini yerine getirmemesi hâlinde hat başına 20 bin TL idari para cezası öngörülüyor.
Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu’na (BTK) 1.000 TL–1.000.000 TL arasında idari para cezası verme yetkisi veriliyor; alt sınır 1.000 TL’den az olamayacak.
Abonelik kayıtlarının güncellenmemesi halinde yabancı uyruklu hatların bir ay içinde bağlantısı kesilebilecek; işletmecilere fazla hatları kapatma/devretme için süre verilecek.
İHALE, TİCARET VE SOSYAL SİGORTALAR ALANINDA DEĞİŞİKLİKLER
İcra ve İflas Kanunu ile Kamu İhale Kanunu’nda ihaleye ilişkin teminat/harç usulleri, başvuru bedelinin iadesi, itirazen şikâyet süreçleri ve doğal afetler nedeniyle bedel iadesi usulleri düzenleniyor. Başvuru bedelinin iadesi, Kurul kararına göre haklılık oranına göre yapılabilecek.
Esnaf ve sanatkârların fiyat tarifelerinin belirlenmesi, uygulama ve itiraz süreçleri ayrıntılandırılıyor.
Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’na ek geçici hükümle, 1 Ocak 2016 tarihinden önceki ödenmemiş GSS primleri ve gecikme zamlarıyla ilgili tahsilatından vazgeçiliyor (ödenmiş primler iade edilmeyecek).
DOLANDIRICILIK, YARGI USULLERİ VE BÖLGE ADLİYE MAHKEMELERİ
“Dolandırıcılık” suçlarının yargılaması asliye ceza mahkemelerinde yapılacak; ağır ceza mahkemelerinde halen görülen dosyalar bu değişikliğin yürürlüğe girmesinden önceki usule göre sonuçlandırılacak.
Bölge adliye mahkemelerinin bozma yetkisinin kapsamı genişletiliyor; hukuka aykırılık hallerinde de bozma imkânı getiriliyor.
Hakaret suçu bakımından ön ödeme ve uzlaştırma kuralları Anayasa Mahkemesi kararına göre yeniden düzenleniyor; ön ödeme kapsamına giren hakaret hallerinde uzlaştırma sınırlamaları getirildi.