Virolog Dr. Semih Tareen, sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımda, medyada yer alan "Avrupa'da koronavirüsün Frankenstein varyantı yayılmaya başladı" başlıklı haberleri alıntılayarak, bilimsel gerçekleri açıklayan detaylı bir değerlendirme yaptı. Tareen, bu tür başlıkların "manşetler ve tıklama yemi" olduğunu kaydetti.
Dr. Tareen, paylaşımında koronavirüslerin evrimi ve varyant oluşum mekanizmasını basitleştirerek anlattı.
"Stratus" Varyantı Yeni Bir Risk Değil
Tüm canlılar, Koronavirüsler dahil, evrim geçirirler.
Evrim, yani çeşitlilik (ve seçilim) sağlamanın mekanizmalarından biri Rekombinasyondur.
Siz de rekombinasyona uğradınız. Nasıl mı? Anne ve babanızın genleri sadece karışmakla kalmadı, aynı zamanda homolog rekombinasyon mekanizmasıyla anne/baba kromozomlarınız iskambil kağıdı gibi değiş dokuş yaptı (yoksa siz ve tüm kardeşleriz arasında çeşitlilik azalırdı).
Virüsler de böyle evrimleşti: Aynı hücreyi birden çok virüs hatta birden çok varyant enfekte ederse o virüsler genomlarını iskambil kağıdı gibi karıştırarak çeşitlilik sağlayabilir.
Koronavirüsler de öyle: RNA genomları ile rekombinasyon ve çeşitlilik oluşturup evrilmeye devam ediyorlar.
”Frankenstein” kelimesi tamamen medya için yaratılmış ve rekombinasyonu daha sansasyonel bir şekilde anlatmak için kurulmuş bir ifadedir. Yani, benzer tabirle aslındı hepimiz Frankenstein varyantıyız.
Hatta Covid salgını sürecinde “Frankenstein” tabiri önceden de kullanıldı, bakınız bu 2022 tarihli habere: (Delta ve Omicron varyant rekombinasyon sonucu oluşan “deltacron” varyantı)
https://npr.org/sections/goatsandsoda/2022/03/23/1088236568/when-2-coronavirus-variants-meet-inside-1-person-a-frankenstein-hybrid-can-be-bo
Şimdi haber yapan varyant ise Stratus denen, bilimsel ismiyle XFG bilinen varyant. LF.7 ve LP.8.1.2 varyantlarının aynı hücreyi enfekte ederek rekombinasyona uğraması sonucu oluştu. Daha fazla bilgi için: https://gavi.org/vaccineswork/eight-things-you-need-know-about-new-nimbus-and-stratus-covid-variants
Bu varyant yeni bir risk teşkil etmiyor. Sonuçta Covid bitmedi devam ediyor, ama aşılar ve toplumsal bağışıklık sayesinde ciddi hastalık riski ve ölümler azaldı.
Son haftalarda mesela ABD’de 300+ kişi Covid’den öldü (Pandemi zirvesinde bu rakam haftada 20bin+ kişiydi, ABD için).
Bu arada: “Frankenstein” tabiri bence yanlış kullanılıyor çünkü hatırlarsanız meşhur hikayede canavarın ismi bu değil, bu doktorun ismi. Ama çoğu kişi canavarın ismi diye hatırlar.
Ama tabii ki medyada haberin yayılması ve tıklanması için “Frankenstein varyantı” seksi bir tabir.