Son günlerde kamuoyunda tartışılan “CHP’ye kayyum atanabilir mi?” ve “Kurultay kararları butlan (hükümsüzlük) sayılabilir mi?” soruları, Türkiye siyaset gündeminin merkezine oturdu. Peki hukuken bu süreç nasıl işler?
Siyasi Partilere Kayyum Atanması Mümkün mü?
Türk hukukunda siyasi partilere kayyum atanması doğrudan öngörülmüş bir yol değil. 1982 Anayasası’nın 68. ve 69. maddelerine göre, siyasi partilerin kapatılması, faaliyetlerinin durdurulması veya mali denetime tabi tutulması sadece Anayasa Mahkemesi’nin yetkisindedir.
Ancak bir mahkeme kararıyla, partinin merkez yönetim organlarının (örneğin Parti Meclisi veya Genel Başkanlık) iptali halinde, mahkeme geçici bir yönetici heyeti (“kayyum”) atayabilir. Bu uygulama sınırlıdır ve partiyi olağan kurultaya götürmekle yükümlüdür.
CHP böyle bir karara karşı istinaf ve Yargıtay yollarına başvurabilir. Nihai kararı ise Yargıtay verir. Süreç kesinleşmeden uygulanması ise hukuken tartışmalı olur.
Butlan (Hükümsüzlük) Kararı Ne Demektir?
Bir mahkeme, CHP’nin son kurultayında alınan kararların “butlan” ile geçersiz sayılmasına hükmederse, bu yalnızca ilgili kararı etkiler. Örneğin; Genel Başkan seçiminin butlanıyla birlikte seçim iptal olur ve eski Genel Başkan (Kemal Kılıçdaroğlu) hukuken görevine devam eder.
Bu durumda parti yeni bir olağanüstü kurultaya gitmek zorunda kalabilir.
CHP bu sürece ilişkin de tüm iç hukuk yollarını tüketip Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne (AİHM) başvurma hakkına sahiptir.
Siyasi Parti Kapatılabilir mi?
CHP’nin faaliyetlerinin tamamen durdurulması ya da kapatılması için Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı’nın başvurusu üzerine Anayasa Mahkemesi kararı gerekir. Mevcut tartışmalar bu sürecin çok dışında görünmektedir.
Hukukçular Ne Diyor?
Uzmanlara göre, siyasi partiler anayasal koruma altındadır ve yargının müdahalesi ancak çok sınırlı alanlarda mümkündür. Aksi uygulamalar AİHM sürecine yol açabilir ve uluslararası tartışmalara neden olabilir.
⸻
Hukuki Kaynakça:
1. Türkiye Cumhuriyeti Anayasası:
• Madde 68: Siyasi Partilere İlişkin Esaslar
• Madde 69: Siyasi Partilerin Mali Denetimi ve Kapatılması
2. Siyasi Partiler Kanunu (SPK) (2820 sayılı):
• Madde 101-110: Parti organlarının seçimi, görevleri ve denetimi
• Madde 104: Parti faaliyetlerinin sona erdirilmesi usulleri
3. Yargıtay İçtihatları:
• Siyasi Partilerle ilgili parti yönetim organı iptal davalarında uygulanan geçici tedbir kararları (örneğin MHP 2016 olağanüstü kurultay süreci)
4. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları:
• Refah Partisi/Türkiye Kararı (2003)
• Parti kapatma davalarında “demokratik toplum” ilkesinin ihlali ölçütleri
