Maraş’ta yaşana deprem felaketi 10 ilimizi derinden sarstı. Afetten sonra dünyanın ve Türkiye'nin dört bir yanından yardıma koşanların arasında arama kurtarma köpekleri de vardı. İnsan hayatını kurtaran arama kurtarma köpeklerinin nasıl eğitildiğini WebTekno ekibi sordu köpek eğitmeni Kutay Özkan cevapladı.

Sıla, Lezzet, Talo Tetik, Şilan, Maria, Rita ve arama-kurtarma çalışmalarında hayatını kaybettiği için anılmayı hak eden Proteo... İsimlerini saydığımız bu arama-kurtarma köpekleri ciddi eğitimlerden geçerek hayatlarımızı kurtarmaya geldiler.

Pelerinsiz kahramanların bu aşamaya gelene kadar nasıl bir eğitimden geçtiği ise merak konusu. Eğitmenimizden edindiğimiz bilgilerle konuya açıklık getirmeye çalıştığımız içeriğimiz sizlerle.

GELİŞTİRİLMİŞ HİÇBİR TEKNOLOJİK ALET, KÖPEKLER KADAR ETKİLİ DEĞİL

Gelişen tüm teknolojiye rağmen arama-kurtarma faaliyetlerinde en iyi seçenek hâlâ köpekler. Onların burnu, bizim tahmin edebileceğimizden o kadar hassas ki ne termal kamera ne de sismik ses tarayıcısı onlar kadar iyi tespit yapıyor.

Bu sebeple hâlâ tüm arama kurtarma organizasyonlarında köpekler kullanılıyor. Hatta belli standartlara sahip bir arama-kurtarma organizasyonu olabilmek için köpek bir şart.

Köpeklerin arama-kurtarma köpeği olabilmesi için temel kriter: Oyun oynamayı sevmeleri!

Ne yazık ki her köpek, arama-kurtarma köpeği olabilmek için uygun değil. Özellikle Golden Retriever veya Labrador gibi oyun oynama şevki yüksek köpekler arama-kurtarma köpeği olmaya daha yatkın.

En temel kriter, köpeğin oyun oynamayı çok sevmesi ve hırslı bir şekilde oyun oynaması. Bu oyun için top veya ip gibi bir oyuncak kullanılıyor.

EN ÇOK KULLANILAN YÖNTEM, BİR OYUNCAKLA OYUN OYNATMAK

Arama-kurtarma eğitimlerinde çoğunlukla kullanılan yöntem, köpeğin bir oyuncak ve bir oyun arkadaşıyla motive olarak eğitilmesi.

Bunun dışında oyuncak yerine yemek kullanılarak yapılan eğitimler de mevcut ancak köpeği aç bırakarak eğitmek etik bir yol değil. Ayrıca, gerçek bir enkazda çok yemek olabileceğinden patili dostumuz pek doğru tahminler yapamayabilir.

SAHTE ENKAZ ORTAMI YARATILARAK KÖPEKLER EĞİTİLMEYE BAŞLANIYOR

Eğitmen, ilk önce köpekle oyunlar oynuyor ve daha sonra enkazın içinde bir yere saklanıyor. Köpek, oyun arkadaşını bulmak için enkazda arama yapmaya başlıyor. Arkadaşını görüp duyamadığından köpekler için en önemli duyu organı olan burnunu kullanıyor.

Oyuncu dostumuz sözde kazazede kişiyi bulup belli bir sayıda havladığında kazazede bulunduğu yerden çıkarak onunla oyun oynuyor. Köpek, bundan sonra arkadaşını her bulduğunda havlamaya başlıyor. Özetle kendini bir oyunun içerisinde zannediyor.

Ek olarak, kazazede rolündeki kişi sürekli değişiyor ki köpek tek bir kokuya alışıp sürekli o kişiyi aramasın.

KÖPEK, OYUNDAN SIKILDIĞI AN ARAMA DA BİTİYOR

Doğal afetlerde yardımımıza koşan patili dostlarımız genelde günde 4-5 arama yapıyor. Daha enerjik olanlar elbette daha fazlasını da yapabiliyor. Eğer oyundan sıkılırsa eğitim hemen bitiriliyor ki bu oyun onlar için sıkıcı hâle gelmesin.

Hatta genelde oyundan en çok zevk aldığı, eğlencenin zirvesinde olduğu zamanda bırakılıyor. Böylece sevimli dostumuz tekrar oynamak için heyecanını sürdürüyor.

EN AZ 2 SENE BOYUNCA EĞİTİM ALIYORLAR

Hemen hemen her gün komut çalışmalarıyla eğitilen can dostlarımız haftada 1 kez enkaz çalışmasında eğitimlerine devam ediyorlar ve en az 2 sene boyunca bu şekilde çalıştıktan sonra AFAD sınavlarına katılıyorlar.

HER ARAMA-KURTARMA KÖPEĞİ, AFAD SINAVINDAN GEÇMEK ZORUNDA

İster AKUT üyesi olsun ister başka bir kurum; her köpek, AFAD’ın sınavından geçmek zorunda. Bu sınavlar ‘eğitim yeterlilik ve görev yeterlilik’ olarak iki aşamadan oluşuyor.

Eğitim yeterlilik sınavı ‘otur-yat-bekle’ gibi temel komutlar; enkaz bölgesinde karşılaşabileceği sallanan zeminlerde ve merdivenlerde yürüme gibi aşamaları içeriyor.

Görev yeterlilik sınavında ise enkaz simülasyonunda arama yapılıyor. Birkaç kişinin saklandığı bu sınavda köpek, bu kişileri bulmakla yükümlü oluyor ve tüm sınavları geçtiğinde arama-kurtarma köpeği olmaya hak kazanıyor.

EĞİTMENİN VE KÖPEĞİN YAKINLIĞI OLDUKÇA ÖNEMLİ

Köpeğin ve eğitmenin bir ekip olarak çalışması hayati önem taşıyor. Eğitmen; hayvan dostunu izleyerek, sesini dinleyerek birçok mesaj çıkarabiliyor. Köpeğin sesindeki eminlik, vücudunun duruşu, bakışları bile kazazedenin yüzeye ne kadar yakın olduğuna veya hayatta olup olmadığına dair işaretler verebiliyor.

Örneğin patili dostumuzun sesindeki eminlik seviyesi “Kokuyu aldım ama nerede olduğunu bilmiyorum.” şeklinde bir mesaj verebiliyor. Böylece eğitmeni onu başka tarafa yönlendiriyor.

HAYATINI KAYBETMİŞ BİR İNSANA TEPKİ VERMEYEBİLİRLER

Köpekler çoğu zaman yalnızca canlıya tepki veriyorlar çünkü ölü birinin kokusu eğitimlerde alıştıkları canlı kişilerden farklı. Böylece, havladıklarında enkazda canlı olduğunu anlayabiliyoruz.

PİTBULL CİNSİ KÖPEKLER ARAMA-KURTARMA ÇALIŞMALARINA KATILAMIYOR

Yakın zamanda üremeleri yasaklanan ve ‘yasaklı ırk’ olarak adlandırılan pitbull’ların kayışlı ve ağızlıklı olmaları gerektiğinden artık arama-kurtarma organizasyonlarında yer almaları yasak.

Eğitmen Kutay Özkan’ın aktardığına göre, deprem bölgesine yardıma gidecek eğitimli iki pitbull köpeği, cinslerinden dolayı sınavdan diskalifiye oldular.

KÖPEĞİ OLAN HERKES HERHANGİ BİR ARAMA KURTARMA DERNEĞİNE ÜYE OLUP ÇALIŞABİLİR

Eğitmen Kutay Özkan son olarak şunları aktarıyor:

“Arama-kurtarma için çok daha fazla köpeğe ihtiyacımız var. Şu anda mevcut köpek sayımız belki ancak İzmir’e yetebilir. Biz 'Köpek Bahçesi' eğitim ekibi olarak bu eğitimler için de çalışıyoruz.”

“Tüm hayvanseverler bunu yapabilir, disiplin gerekiyor ancak profesyonel olmak gerekmiyor. Herhangi bir insan, herhangi bir arama-kurtarma derneğine üye olarak köpeğiyle çalışabilir.”