Quantum Işık Kaynağı Türkiye'den geçti. 12 ülke ve 12 üniversiteyi kapsayan Avrupa turundaki kuantum ışık kaynağı, Cambridge Üniversitesi'ndeki Türk fizikçiler Mete Atatüre ve Yusuf Karlı'nın başlattığı başarılı sosyal medya kampanyası sayesinde rotasına Türkiye'yi de ekledi. Bu özel ziyareti kutlamak amacıyla İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü, QTurkey önderliğinde ve Quantour'un paydaşları (DPG) desteğiyle 17-18 Nisan tarihlerinde geniş katılımlı akademik bir etkinliğe ev sahipliği yaptı. Aralarında Cambridge Üniversitesi Fizik Bölüm Başkanı Prof. Dr. Mete Atatüre'nin de bulunduğu dünya çapında 15'ten fazla üniversiteden onlarca seçkin araştırmacı bu önemli etkinlikte bir araya geldi.
QuanTour Nedir?
QuanTour, “Q-torch” (kuantum meşalesi) adı verilen taşınabilir bir kuantum ışık kaynağının Avrupa genelinde 12 farklı ülkeyi dolaştığı bir bilimsel ve iletişim projesidir. Bu ışık kaynağı, kuantum noktaları (quantum dots) adı verilen nanoyapılar sayesinde, talep üzerine tekil fotonlar üretebilen bir cihazdır. Bu özellik, kuantum iletişimi, kuantum hesaplama ve kuantum sensörleri gibi ileri teknolojiler için temel bir bileşen sağlar.
Quantour, Almanya'da üretilen ve kuantum teknolojilerinin kalbinde yer alan tek foton üretimi yapan bir çipin Avrupa'da 12 ülkeyi ve 12 seçkin üniversiteyi gezmesini planlayan bir bilim iletişimi (outreach) projesi olarak başladı. Bu 12 ülke şöyle: Avusturya, Linz, Armando Rastelli Laboratuvarı - İtalya, Roma, Rinaldo Trotta Laboratuvarı - İsviçre, Basel, Richard Warburton Laboratuvarı - İspanya, Madrid, Carlos Antós-Solanas Laboratuvarı - Fransa, Paris, Pascale Senellart Laboratuvarı - İngiltere, Cambridge, Meteoroloji Laboratuvarı - İrlanda, Cork, Emanuele Pelucchi Laboratuvarı - İskoçya, Edinburgh, Brian Gerardot Laboratuvarı - Hollanda, Leiden, Wolfgang Löffler Laboratuvarı - Danimarka, Kopenhag, Nika Akopian Laboratuvarı - İsveç, Stockholm, Ana Predojevic Laboratuvarı - Polonya, Wrocław, Anna Musiał Laboratuvarı.
Her laboratuvarda, araştırmacılar bu kuantum ışık kaynağını kullanarak deneyler gerçekleştirdi ve elde ettikleri bulguları paylaştılar. Örneğin, Hollanda’nın Leiden kentinde, araştırmacılar bu ışık kaynağını kullanarak farklı renklerdeki ışıkların yansımalarına verdiği tepkileri incelediler.
Türkiye 13. Ülke Oldu!
Kuantum ışık kaynağı, Ekim 2024'te Cambridge Üniversitesi'nde 34 Nobel ödüllü Cavendish Laboratuvar'ının başkanlığını yapan Türk Fizikçi Mete Atatüre'nin grubuna gittiği sırada, Mete Atatüre ve aynı grupta çalışan başka bir Türk Fizikçi ve QTurkey (Kuantum Türkiye) 'nin koordinatörü Yusuf Karlı, Türkiye'nin de 13. ülke olarak bu projeye dahil edilmesi için girişimde bulundular ve bu çerçevede bir sosyal medya kampanyası başlattılar.
Quantour sosyal medya hesabına Türkiye'den 1000 takipçi gelmesi karşılığında Türkiye'nin de projeye dahil edileceği konusunda Quantour projesinin yürütücüleriyle anlaştılar. Kampanya Kısa sürede büyüyerek 5000 takipçiye ulaştı ve projeye 13. ülke olarak Türkiye dahil edildi. Quantour Işık Kaynağı'nın Türkiye'ye gelmesini ve Dünya Kuantum Gününü kutlamak amacıyla İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü'nde QTurkey ve üniversite öğrenci kulübü Kuantum İYTE tarafından akademik bir etkinlik düzenlendi. Dünya çapında 20 civarı bilim insanının davet edildiği etkinlik iki gün boyunca yüzlerce gencin ve akademisyenin yoğun ilgisiyle karşılaştı.
Etkinlikte Kuantum Teknolojilerinin önemi tüm detaylarıyla tartışıldı.
Etkinlikte, kuantum fiziği, kuantum bilgi işleme, kuantum optik ve kuantum teknolojilerindeki güncel gelişmeler üzerine sunumlar yapıldı. Konuşmacılar arasında Cambridge Üniversitesi’nden Dr. Yusuf Karlı ve İYTE’den Doç. Dr. Serkan Ateş gibi isimler yer aldı. Etkinlik, hem akademik hem de endüstriyel alanda kuantum teknolojilerine ilgi duyan katılımcılar için önemli bir buluşma noktası oldu.
Bu önemli etkinliğe dokuz8HABER ekibi eşlik etti, dokuz8AKADEMİ Koordinatörü ve Hypatia Bilim kurucusu Nurcan Seven ise etkinlik organizatörleri ile söyleşi gerçekleştirdi.
Gönderilen kuantum ışık kaynağınının çalıştırılabilmesi için çok yüksek teknolojili alt yapı gerekiyor.
Dr. Yusuf Karlı'ya bu özel turun Türkiye ayağının ayrıntılarını sorduk:
"Kuantum çip içerisinde nanometre yani bir saç telinden binlerce kat daha küçük boyutta kuantum noktaları içeriyor, ve bu noktaların çalışabilmesi için -270 derece gibi mutlak sıfıra çok yakın sıcaklıklara soğutulması gerekiyor. Bunun ötesinde özel lazerler, kameralar, dedektörler de gerekiyor."
Kuantum ışık kaynağının Türkiye'de gönderileceği grup olarak bu tarz bir laboratuvar imkanlarına sahip olan İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü Fizik Bölümü'nden Serkan Ateş'le iş birliği yapıldı. Daha önce Almanya, Danimarka ve Amerika'da kuantum noktalar üzerine çalışmış olan Serkan Ateş, "Kuantum ışık kaynağının Türkiye'ye gelmesinin ülkemizde kuantum bilimi ve teknolojilerinin gelişimine çok büyük katkı sağlayan bir çığ etkisi yaratacağına inanıyorum" sözleriyle atılan adımın öneminin altını çizdi.
Doris Reiter: "Türkiye'deki gençlerin bilime olan tutkusu gerçekten ilham verici"
Etkinlik kapsamında İzmir'e gelen önemli isimlerden birisi de Quantour Projesi'nin yürütücülerinden ve aynı zamanda Dortmund Teknik Üniversitesinde çalışan fizikçi Doris Reiter oldu. Türkiye'nin ilk olarak bu projeye dahil olduğunu hatırlatan Reiter, "2025 Uluslararası Kuantum Bilimi ve Teknolojisi Yılı kapsamında QuanTour'a Türkiye'yi de dahil ettiğimiz için gerçekten mutluyuz. heyecan verici bir zaman ve Türkiye'deki gençlerin bilime olan tutkusu gerçekten ilham verici" dedi.
QuanTour, kuantum bilimi ve teknolojilerinin kamuoyuna tanıtılması ve bu alandaki uluslararası iş birliklerinin güçlendirilmesi açısından önemli bir rol oynadı. Proje süresince, her durakta podcast’ler ve sosyal medya paylaşımlarıyla kamuoyu bilgilendirildi. Bu içeriklere The Science Talk ve QuanTour’un Instagram hesabı üzerinden ulaşabilirsiniz. Bu tür projelerin, kuantum teknolojilerinin gelecekteki uygulamaları hakkında farkındalık yaratmak ve bilimsel topluluklar arasında iş birliğini teşvik etmek açısından önemli bir etkisinin olması bekleniyor.
