Tarih boyunca üç büyük imparatorluğa başkentlik yapan bu şehir, her dönemde farklı bir adla anıldı. Byzantion’dan Konstantinopolis’e, Kostantiniyye’den Dersaadet’e uzanan yolculukta İstanbul, kimliğini defalarca değiştirdi ama ruhu hep aynı kaldı. İşte İstanbul’un eski isimleri!
İstanbul’un Eski İsimleri
İstanbul… Bugün dünyanın en çok konuşulan şehirlerinden biri. Köprüleri, tarihi yapıları, boğaz manzarası ve eşsiz kültürel dokusuyla tanıdığımız bu şehir, aslında tarih boyunca farklı isimlerle anıldı. Her isim, İstanbul’un yeni bir dönemine, yeni bir medeniyetine ve yeni bir ruhuna işaret ediyordu. Peki İstanbul’un binlerce yıllık serüveninde hangi isimler vardı? Gelin, birlikte bu eşsiz yolculuğa çıkalım.
Byzantion: Şehrin Doğuşu
İstanbul’un bilinen ilk adı Byzantion’du. MÖ 7. yüzyılda Megaralı kolonistler tarafından kurulan şehir, liderleri Byzas’ın ismini aldı. Stratejik konumu sayesinde kısa sürede önemli bir ticaret merkezi oldu. Bu isim, Antik Yunan dünyasında uzun süre kullanıldı ve İstanbul’un ilk büyük tarihsel kimliğini oluşturdu.
Augusta Antonina: Unutulmuş Bir İsim
Roma döneminde şehir farklı adlarla da anıldı. Bunlardan biri Augusta Antonina’ydı. İmparator Septimius Severus, oğluna ithafen bu ismi vermek istese de halk arasında kabul görmedi. Bu yüzden tarihte yalnızca kısa bir not olarak kaldı.
Nova Roma: Yeni Bir Başlangıç
MS 330’da İmparator Konstantin, şehri Roma İmparatorluğu’nun başkenti ilan etti. Ona görkemli bir isim vermek istedi: Nova Roma (Yeni Roma). Ancak halkın dilinde bu isim yer etmedi. Yine de Roma’nın doğudaki güçlü merkezi olması açısından bu ad önemli bir dönüm noktasıydı.
Konstantinopolis: İmparatorun Şehri
İstanbul’un en uzun süre kullanılan adlarından biri şüphesiz Konstantinopolis’tir. “Konstantin’in şehri” anlamına gelen bu isim, MS 330’dan 1453’e kadar kullanıldı. Bizans İmparatorluğu’nun başkenti olan şehir, Batı dünyasında yüzyıllar boyunca bu adla anıldı. Bugün bile bazı kaynaklarda hâlâ “Constantinople” ifadesiyle karşılaşmak mümkündür.
Kostantiniyye: Osmanlı’nın Başkenti
1453’te Fatih Sultan Mehmet’in fethiyle şehir Osmanlı’nın oldu. Osmanlı belgelerinde ve sikkelerinde resmi olarak Kostantiniyye adı kullanıldı. Bu isim, 20. yüzyılın başlarına kadar varlığını sürdürdü ve Osmanlı için İstanbul’un imparatorluk merkezi olduğunu vurguladı.
Dersaadet: Mutluluk Kapısı
Osmanlı döneminde İstanbul için kullanılan isimlerden biri de Dersaadet’ti. Arapça kökenli bu ifade “saadet kapısı” anlamına geliyordu. Şehrin ihtişamını, güzelliğini ve cazibesini en iyi yansıtan adlardan biriydi. Özellikle edebi metinlerde ve halk arasında sıkça geçti.
Asitane: Sultan Makamı
Bir diğer Osmanlı dönemi ismi ise Asitane idi. Farsça kökenli bu kelime “başkent” ve “sultan makamı” anlamına geliyordu. Osmanlı için İstanbul sadece bir şehir değil, devletin kalbi ve padişahın makamıydı. Bu isim de tam olarak bu gerçeği yansıtıyordu.
İslambol: İslam ile Dolu
Osmanlı döneminde halk arasında kullanılan bir başka isim de İslambol’du. “İslam’la dolu” anlamına gelen bu ad, dini vurgusu güçlü bir ifadedir. Resmi belgelerde çok fazla yer almasa da halkın dilinde uzun süre yaşadı.
Stanbul: Halkın Kullandığı Biçim
Orta Çağ’da Slav ve Arap kaynaklarında şehrin adı Stanbul olarak da geçti. Bu isim, aslında İstanbul’un halk dilindeki kısa ve bozulmuş bir versiyonu olarak karşımıza çıkar.
İstanbul: Sonun Başlangıcı
Bugün bildiğimiz İstanbul adı ise aslında çok eskiye dayanır. Yunanca “eis tin polin” yani “şehre doğru” ifadesinden türemiştir. Bizans döneminde halk arasında kullanılan bu isim, Osmanlı zamanında da giderek yaygınlaştı. Cumhuriyet’in ilanından sonra, 1930 yılında ise resmi olarak şehrin tek adı İstanbul kabul edildi. O tarihten itibaren uluslararası yazışmalarda da yalnızca bu ad kullanılmaya başlandı.
İstanbul’un Eski İsimlerinin Anlattığı Hikâyeler
Görüldüğü gibi İstanbul, tarih boyunca Byzantion’dan Konstantinopolis’e, Kostantiniyye’den Dersaadet’e kadar birçok farklı isimle anıldı. Her isim, şehrin kimliğine yeni bir anlam kattı.
Roma için bir başkent, Bizans için bir imparatorluk merkezi, Osmanlı için saadet kapısı ve Cumhuriyet için modern bir şehir… İstanbul’un isimleri aslında onun çok kültürlü ve çok katmanlı tarihini yansıtıyor.
