Türkiye'nin toplumsal yapısı, Kürt sorunu ve zorunlu iskân politikaları üzerine yaptığı çığır açıcı çalışmalarla tanınan sosyolog ve yazar İsmail Beşikçi, düşünceleri nedeniyle uzun yıllar hapis yatmıştır. "Kürt Sorunu" kavramını literatüre sokan ilk Türk aydını olarak kabul edilen Beşikçi, bilimsel bağımsızlık ilkesi ve muhalif duruşuyla tanınır. Kendisi, Çorum'un İskilip ilçesindendir.
Türkiye'nin önde gelen sosyolog, yazar ve aktivistlerinden İsmail Beşikçi, özellikle Kürt meselesine ilişkin akademik ve toplumsal çalışmalarıyla tanınan bir isimdir. Hayatının önemli bir bölümünü düşünceleri nedeniyle cezaevlerinde geçiren Beşikçi, bilimsel dürüstlüğü ve ilkeli duruşuyla Türk düşünce hayatında derin izler bırakmıştır.
İsmail Beşikçi'nin Hayatı ve Eğitimi
İsmail Beşikçi, 1939 yılında Çorum'un İskilip ilçesinde doğdu. Eğitim hayatına Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi (Mülkiye) İdari Şubesi'nden 1962 yılında mezun olarak başladı. Mezuniyetinin ardından bir süre Kaymakamlık görevlerinde bulundu.
Akademik kariyerine 1965 yılında Erzurum Atatürk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyoloji Bölümü'nde asistan olarak başladı. "Doğu Anadolu'da Göçebe, Yarı Göçebe Topluluklar" konulu doktora tezini hazırladı. Ancak, bölgedeki sosyal yapıyı incelediği saha çalışmalarında edindiği gözlemler, ilerleyen yıllarda hayatını tamamen değiştirecek olan Kürt meselesi üzerine yoğunlaşmasını sağladı.
Bilimsel Çalışmaları ve Hukuki Süreç
Beşikçi, 1969 yılında yayımlanan "Doğu Anadolu'nun Düzeni: Sosyo-Ekonomik ve Etnik Temeller" adlı kitabıyla büyük tartışmalara yol açtı. Bu eserinde, bölgenin geri kalmışlığının nedenlerini sosyo-ekonomik ve etnik temellere dayandırarak, "Kürt sorunu" ifadesini Türkçede kullanan ilk akademisyen oldu. Bu çalışması nedeniyle üniversiteden atıldı ve hakkında davalar açıldı.
12 Mart ve 12 Eylül askeri darbeleri dönemleri de dahil olmak üzere, düşünceleri ve yazdığı kitaplar nedeniyle defalarca tutuklandı. Toplamda 17 yıl hapis yatan Beşikçi, bu süreçte yazdığı pek çok eserle düşünce hayatına katkıda bulunmaya devam etti. Beşikçi'nin eserleri, Türkiye'nin resmi tezlerinin aksine Kürt kimliğinin varlığını, dil ve kültür hakkını savunmuş, zorunlu göç ve iskân politikalarını eleştirmiştir.
Hapisten çıktıktan sonra da akademik çalışmalarını İsmail Beşikçi Vakfı (İBV) çatısı altında sürdürmüş, düşüncelerinden taviz vermeyerek bilim ve vicdan arasındaki güçlü bağın temsilcisi olmuştur.
Önemli Eserlerinden Bazıları
Doğu Anadolu'nun Düzeni
Bilim Yöntemi
Devletlerarası Sömürge Kürdistan
Orta Doğu’da Kürt-Türk İlişkileri
Resmi İdeoloji, Devlet, Aile ve Kürtler
İsmail Beşikçi, hem akademik alanda çığır açan bir sosyolog hem de düşünce özgürlüğü mücadelesinin sembol isimlerinden biri olarak Türkiye tarihinde önemli bir yere sahiptir.
