CDS, yani kredi risk primi, ülkelerin ekonomik ve politik risk gelişmesine göre her gün değişiyor. Kredi dereceleme kuruluşlarının ülkelere verdiği notlarından daha dinamik bir gösterge haline gelen bu değer, risk barometresi gibi piyasalar tarafından izleniyor.
Hazine ve Maliye Bakanlığı'nın geçtiğimiz hafta açıkladığı önlemler, piyasayı memnun etmeyince CDS'nin yükselişi de hızlanmıştı. CDS geçen hafta 800 baz puan seviyesini aşarak 2008'den bu yana kaydettiği zirveyi yenilemişti. 2003 Mart'ta ise CDS'de 1416 baz puanlık kapanış görülmüştü.
CDS PRİMİ NEDİR?
Türkçe'de kredi risk primi veya kredi temerrüt takası olarak kullanılan CDS (Credit Default Swap), aslında bir çeşit sigortalama işlemi. Herhangi bir ülke hazinesine ya da şirketine borç verirken, o borcun geri ödenmemesi ihtimaline karşı aldığınız sigorta poliçesine CDS deniyor ve genellikle over-the-counter (OTC), yani herhangi bir borsa düzenlemesine tabi olmayan tezgahüstü piyasalarda işlem görüyor.
CDS NASIL HESAPLANIYOR?
Ülkelerin dış borçlanmalarına karşı CDS'leri genelde büyük uluslararası yatırım bankaları sağlıyor ve o ülkelerin borcunu çevirememesi halinde ödemeyi bu banka üstlenmiş oluyor. Bu bankalar da söz konusu ülkenin geri ödeme yeteneğini, makroekonomik koşullarını inceleyerek bir risk oranı belirliyor.
Bu oran belirlenirken uluslararası derecelendirme kuruluşlarının verdiği notlar önemli bir rol oynasa da bunun dışında da bir çok faktör göz önünde bulunduruluyor. Ekonomisi sağlam ve geri ödeme sorunu yaşamayacağı düşünülen ülkelerin risk primi düşük olurken geri ödemekte sorun yaşayacağı düşünülen ülkelerin risk primi yüksek bir orandan belirleniyor.
DİĞER ÜLKELERİN CDS PRİMLERİ
CDS primi ekonomisi sağlam ekonomiler için düşerken ödeme güçlüğü çekebileceğine inanılan ülkelerde yükseliyor. Bu nedenle CDS primi 300 baz puanın üzerindeki ülkeler aşırı kırılgan ekonomiye sahip olarak değerlendiriliyor. Örneğin, 13 Haziran 2022 itibariyle Hollanda'nın CDS primi 10,7, İngiltere'nin 11,04, ABD'nin 16,1 olurken, 2010'da iflasın eşiğine gelen Yunanistan'ın risk primi 179,7 oldu.
Ekonomileri daha kırılgan olarak kabul edilen yükselen ekonomilerden Çin'in CDS primi 76,4, Meksika'nın 114,5 ve Brezilya'nın 254 seviyesinde. Ukrayna'yı işgali sonrası yaptırımlara maruz kalan Rusya'nın CDS primi ise 13775 baz puanın üzerine çıktı.
CDS NEDEN YÜKSELİYOR?
Ekonomist Mahfi Eğilmez'e göre, ülke CDS priminin yükselmesine iç ve dış nedenler olmak üzere iki etken grubu yol açıyor. Koronavirüs salgını ya da Rusya'nın Ukrayna'yı işgali ve yükselen enerji fiyatları bu dış nedenlere örnek olarak verilebilir.
İç nedenler enflasyonun yükselmesi, dış borçların artması, kurların yükselmesi, sosyal çalkantılar ve afetler olarak sıralanabilir. Dış nedenler konusunda yapılabilecek şeylerin sınırlı olmasına rağmen iç nedenleri yönetmenin mümkün olduğunu vurgulayan Eğilmez bu sayede dış nedenlerin de etkisinin azaltılabileceğini belirtiyor.
Türkiye'nin CDS primlerinin 2008 yılındaki küresel mali kriz sırasında yükseldikten sonra gerilediği görülüyor. Ülkenin makroekonomik dengelerinin bozulmaya başladığı 2018 yılından itibaren ise dalgalı bir seyirle de olsa yükseliş trendini sürdürdüğü görülüyor.
