Türkiye Yükseköğretim Alanının Yeniden Yapılandırılması Çalıştayı Sonuç Raporu’nda; akademik özgürlük ve kurumsal özerkliğin şart olduğu, yükseköğretim sistemindeki krizi aşmak için yeni bir çerçeve yasaya ihtiyaç duyulduğu ve katılımcı akademik yönetim, kalite güvencesi, akademik etik ve ortak değerlerin korunmasının gerekli olduğu vurgulandı. Raporda, YÖK’ün kaldırılarak yerine icra yetkisi olmayan özerk bir koordinasyon kurulu önerildi.

Boğaziçi Üniversitesi ve ODTÜ'nün de aralarında bulunduğu 13 üniversiteden 50'ye yakın öğretim elemanının katılımı ile temmuz ayı başında yapılan Türkiye Yükseköğretim Alanının Yeniden Yapılandırılması Çalıştayı’nın Sonuç Raporu açıklandı.

Raporda, üniversitenin ve mensuplarının akademik özgürlüklerinin teminatı özerk üniversite olarak belirtiliyor. Özerkliğin üç temel boyutu idari, mali ve akademik özerklik olarak sıralanırken, özerk üniversitenin şeffaf ve hesap verebilir olması için, katılımcı akademik yönetim, kalite güvencesi, akademik etik ve ortak değerlerin korunmasının gerekliliği vurgulanıyor. En değerli ortak akademik değer liyakat olarak belirleniyor. Her başlık altında yasa yapıcılara yol göstermesi amacı ile somut öneriler yer alıyor.

Raporda ayrıca, önerilen çerçeve yasanın yükseköğretimde hangi konuları düzenleyip hangilerini düzenlememesi konusunda net öneriler yapılıyor. Özerk üniversitelerin kendi akademik, idari ve mali yapılanmalarını kamu yönetimi ilkelerini gözeterek kendi yönetmelikleri ile belirleyebilecekleri bir düzen öneriliyor.

"AKADEMİK ÖZGÜRLÜK VE KURUMSAL ÖZERKLİK ŞART"

Raporun açıklandığı toplantıda söz alan eski Boğaziçi Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Üstün Ergüder, 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu ve YÖK’ün merkeziyetçi yapısına dikkat çekerek, bu konudaki gelişmelerin ve YÖK’e getirilen eleştirilerin kısa bir tarihini anlattı. Yükseköğretim sisteminin önemli bir yol kavşağına geldiğini vurgulayan Prof. Dr. Ergüder, bir üniversitenin gerçek anlamda üniversite olabilmesi için akademik özgürlük ve kurumsal özerkliğin şart olduğunu vurguladı. Bugüne kadar bu konuda çok sayıda çalışma yapıldığını, ancak bu raporun önemli bir kıymetinin değişik üniversitelerden bir araya gelen öğretim üyelerinin ortak aklını yansıtması olduğunu vurguladı.

Raporun tanıtımını yapan Prof. Dr. Taner Bilgiç de Türkiye’nin yükseköğretim sisteminde bir kriz olduğunu, üniversite mezunlarının iş bulmakta zorlandığını, Türkiye’nin genç ve dinamik nüfus avantajını kaybetmeye başladığı bu yıllarda daha fazla vakit kaybetmeden genç nesillerini heyecanlandıracak nitelikli yükseköğretim ve araştırma ortamını güçlendirmesi gerektiğini söyledi. Prof. Dr. Bilgiç, hazırlanan raporda Türkiye yükseköğretim alanının akademik özgürlük ve üniversite özerkliği temelinde yeniden yapılandırılması için yeni bir çerçeve yasaya ihtiyacı olduğu sonucuna varıldığını belirtti.

Raporda öne çıkan başlıklar ise şöyle:

-Önerilen yeni çerçeve yasanın genel ilke ve hedefleri, laik, demokratik, eşitlikçi ve her türlü ayrımcılıktan uzak bir yapılanma; özerk, tüzel kişiliğe sahip üniversite ve fakülte, meslektaşlar arası yatay karar alma süreçleri ve hesap verebilirlik, saydam bütçe olarak özetlendi.

- Üniversite, toplum ve devlet tarafından, insanlığa yararlı bilginin üretimi ve yayılmasına katkıda bulunmak üzere kurulan ve amacı araştırma, nitelikli eğitim-öğretim ve topluma hizmet işlevleri ile yüksek nitelikte kamu yararı üreten bir kurum olarak tanımlandı.

- Rapor, devlet üniversiteleri ile kâr amacı gütmeyen vakıf üniversitelerini, gerektiği yerde ayırarak birlikte düşünürken, meslek yüksek okulları ve kâr amaçlı yükseköğretim kurumlarını kapsamı dışında bıraktı.

- Özellikle son aylarda kamuoyunu meşgul eden rektör belirleme ve atama konusunda geniş bir perspektif öneren raporda, rektör ve dekan belirlemenin, aralarında seçim de bulunan farklı süreçlerle yapılabileceği vurgulandı. Bu konuda özerk üniversitelerin kendi çıkaracakları yönetmelikler ile hareket edebileceği, önerilen katılımcı akademik yönetim ile rektörün yetki ve sorumluluklarının denge ve denetiminin mümkün olacağı belirtildi. 

YÖK KALDIRILARAK İCRA YETKİSİ OLMAYAN ÖZERK BİR KOORDİNASYON KURULU ÖNERİLDİ

- Raporda, YÖK kaldırılarak yerine icra yetkisi olmayan özerk bir koordinasyon kurulu kurulması önerildi. Misyon çeşitliliği çerçevesinde yeniden yapılandırılmış yeni bir üniversiteler arası kurul ve özerk kalite güvence ve akreditasyon kurulu da önerilen raporda, bu üçlü yapının eşgüdüm içinde Türkiye’nin özerk üniversitelerin önünü açarak yerel ve küresel rekabet edecek nesiller yetiştirmesinin mümkün olduğu vurgulandı.

RAPOR, SİYASİ PARTİLERE DE YOLLANDI

Bu arada, çalıştay sonuç raporunun, 1 Aralık 2022’de TBMM’de grubu olan ve seçimlere girme hakkı elde etmiş siyasi partilere gönderildiği ve gelen davet üzerine 5 Aralık’ta altı siyasi partinin ortak yükseköğretim komisyonuna sunularak görüş alındığı belirtildi. Bugün kamuoyuyla paylaşılan raporun, gelecek haftadan itibaren web sitesi üzerinden öğretim elemanları ve ilgili sivil toplum kuruluşlarından görüş almak üzere paylaşılacağı bildirildi.