Haber: Hülya Çetinkaya

İstanbul'da son bir yılda astronomik biçimde artan kiralar herkes gibi öğrencileri de vuruyor. Pandemi nedeniyle evini kapatıp ailesinin yanına dönen ya da üniversiteyi yeni kazanan öğrenciler, sağlıklı konutlara erişmekte büyük güçlük yaşıyor. Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi (BETAM) ile sahibinden.com işbirliğinde hazırlanan “sahibindex Konut Piyasası Görünümü” başlıklı raporun 6.’sı geçtiğimiz Haziran ayında yayınlandı. Buna göre, 2021 Mayıs ayında İstanbul için yıllık kira artış oranı yüzde 35,7’u bulmuştu. sahibinden.com emlak endeksinin güncel verileri, İstanbul’da konut kiralarının 1 yıl içinde %48,81 arttığını ortaya koyuyor.

GELİRİN ASLAN PAYI KİRAYA

Yüksek kiralar sadece öğrenciler için değil, tüm İstanbullular için büyük sorun. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verileri, toplam gelirden en fazla payın harcandığı kalem olarak her ailenin belini büküyor. Hane halkının gelirinin yüzde 28,6’sı konut ve kira harcamalarına gidiyor.

BETAM raporunda kira artışındaki değişimler de inceleniyor. 2018 ve 2019 yıllarında görece yatay bir seyir izleyen ve farklılık göstermeyen kira değişim oranları, pandeminin etkili olduğu 2020 Eylül ayından itibaren artışa geçti. Temmuz 2021 döneminde özellikle İstanbul’un bazı ilçelerinde konut kirasının önceki yılın temmuz ayına göre yüzde 100’ün üzerinde arttığı görülüyor.

“BAKACAK EV BİLE BULAMIYORUZ”

Pandemi döneminde üniversitelerin kapanması ve çoğunun çalıştığı günlük işlerin son bulması nedeniyle birçoğu evini kapatan ve ailesinin yanına dönen öğrenciler için bugün ev kiralamak büyük sorun. Üniversiteye yeni gelecek öğrenciler de eklenince sorun daha da büyüyor. Yüzde 50’yi aşan kira zamları özellikle yeni ev kiralamak zorunda olan öğrencileri olumsuz etkiliyor.

Pandemi başında evini kapatıp ailesinin yanına dönen Galatasaray Üniversitesi öğrencisi Sema, zorunlu stajını tamamlamak ve yüz yüze eğitimin başlaması nedeniyle İstanbul’a dönmüş. Üniversite çevresinde ev aradığını, ama evlere bakmanın bile mümkün olmadığını söylüyor: “Eskiden ev bakarken beğenmemek ve başka evleri de görmek gibi bir seçeneğim vardı. Şu an bakabildiğim bir ev yok, çünkü kiralar fırlamış durumda. Bekledikçe de düşmüyor.” Sahibinden.com emlak endeksi uygulamasından yararlanarak ortaya koyduğumuz veriler de bu durumu doğruluyor. İstanbul’un tüm ilçelerinde ortalama kiralarda ciddi bir yükseliş var.

“ÖĞRENCİYE UYGUN” KİRALIK EV!

“Öğrenci evi” kavramıyla ifade edilen, ilanlarda “öğrenciye/bekara uygun” diye sunulan evler; koşulları itibarıyla ciddi sorunlar taşıyor. Bu tip ilanlarda karanlık, rutubetli ve bakımsız daireler çoğunluğu oluşturuyor. Bir ailenin oturmayacağı düşünülen bu evlerin fiyatı da artık oldukça yüksek. Depozito, peşin kira, emlakçı komisyonu gibi masraflar ile doğal gaz, su ve elektrik gibi abonelik ücretleri de ciddi meblağlar oluşturuyor. 3 yıl önce İstanbul’a geldiği günden beri ev sıkıntısı yaşadığını anlatan GSÜ öğrencisi Sema, kaldığı evleri şöyle anlatıyor: “3-4 tane farklı evde kaldım. Hepsi uygun fiyatlı, ama çok kötü evlerdi. Bir bodrum katta oturmuştum. Çok küçük bir penceresi vardı ve duvarları yağmur yağdığı zaman ıslanıp kabarıyordu. Evin her yeri rutubetti. Çamaşırlarım rutubet kokuyordu. Hastalandım ve hastalığım uzun süre geçmedi. Yeniden ev aramaya başladım, en azından penceresi olan bir tuttum. Kentsel dönüşüme gireceği için ucuzdu.”

“BURADAN GECE GEÇ SAATTE GEÇEBİLİR MİYİM?”

Pandemideki belirsizlik nedeniyle düzeni bozulan, bir kısmı eşyalarını satarak evlerini boşaltan öğrenciler şimdi ev ve eşya arayışında. İstanbul’da döneli 1 ay olduğunu anlatan Sema, bir aylık ev arama sürecini ise şöyle anlatıyor: “Şu an anlamadığım bir şekilde çok az kiralık ev görüyorum. Düşenler hemen tutuluyor ve zaten çok pahalı. Biraz uygun olanlar gerçekten çok kötü. Bir de deprem riski meselesi var. Üniversite yakınlarında bir yer aramaktan da vazgeçip sırf uygun fiyatlı olsun diye 3 saat uzaklıktaki bir yerden ev bakacağım. 1200 liraya Kağıthane’de ev bulabiliyorum. Ama eve bakmaya gittiğimde bir sokağa giriyorum ve ben buradan gece geç saatte geçebilir miyim diye düşünüp vazgeçiyorum.”

Kadın öğrenciler ev ararken cinsiyetçi tutumlarla sık sık karşı karşıya kalıyorlar. “Eve erkek arkadaşın gelir mi?” sorularına maruz kalan öğrenciler, tek başına ev aramanın zorluklarından biri de sonrasında devam eden tacizler olduğunu söylüyor.

AİLENİN KAZANDIĞI KİRAYA GİDİYOR

Galatasaray Üniversitesi öğrencisi Yağmur da, ev arama süreçlerinde benzer sorunları yaşadığını dile getiriyor. Yağmur gösterilen bir evi şöyle anlatıyor: “GSÜ çevresinde Beşiktaş’ta ev bakmaya karar verdim. Aile dostumuzun aracılığıyla 1500-2000 bandında evler bakmaya başladık. 1500 liraya bana gösterilen ev zemin katta olmasına rağmen camında parmaklık bile olmayan bir odaydı aslında. Kocaman bir odayı kontrplakla ayırmışlar. Mutfak tezgahının yanında yine kontrplakla ayrılmış bir klozet vardı. Sonrasında gittiğimiz 1+0 zemin katı için 1800 TL kira istediler.” Yetersiz eşyaların olduğu ara kat bir daire için ise 3.500 lira kira istendiğini anlatan Yağmur, Kredi ve Yurtlar Kurumu bursunun ise bu yıl 700 lira olacağını hatırlatıyor ve “Ailemizin kazandığı bizim kiraya gidiyor” diyor.

YURTLAR DA ATEŞ PAHASI

Pek çok öğrenci ev kiralarının ve faturaların yüksekliği nedeniyle yurtlara yöneliyor. Ancak yurtlarda da durum farklı değil. 3 kişilik odalarda özel yurtta kalma ücreti 1800 liradan başlıyor. Çoğunlukla sadece sabah kahvaltısı veriliyor. Koşullar iyileştikçe yurtların fiyatı artıyor ve tek kişilik bir yurt odası aylık 4700 TL istenen örnekler görülüyor. “Hal böyle olunca yurtlara yöneldim. KYK yurtlarının hali malum askeri koğuş tipi odalar, katlarda ortak banyolar. Özel yurtlar da aylık 3500 TL’den başlıyor ve tek öğün yemek veriyorlar” diyen GSÜ öğrencisi aylık 3200 TL’ye özel bir yurt tutmuş.