Petrol ve doğalgaz zengini Orta Asya ülkesi Kazakistan’da doğalgaz ve akaryakıt zammına karşı hafta sonu başlayan eylemler hükümetin düşmesine neden oldu. Kazakistan Devlet Başkanı Kasım Cömert Tokayev, halkın akaryakıt zammına yönelik sokağa çıkmasının ardından, ülkenin en büyük kenti Almatı’nın Mangistau bölgesinde iki haftalık olağanüstü hal ilan etmişti. Tokayev, olağanüstü hal ilan etmesinden saatler sonra hükümetin görevden aldı.
"HALKIN SESİNE KULAKLARINI TIKAYANLARIN KABUSU OLMAYA ADAY"
Konuya ilişkin Twitter hesabı üzerinden değerlendirmelerde bulunan Akademisyen Doç. Dr. Hakan Güneş, "Bu gösteri halka karşı şiddet kullananların, halkın sesine kulaklarını tıkayanların kâbusu olmaya aday. Süreci bastırmak, pasifize etme noktasında çok olanakları var. Ancak halkın da bu süreçle kendine güveninin arttığı ortada" ifadelerini kullandı.
"İLK KEZ TÜM ÜLKE ÇAPINA YAYILAN BİR EYLEM DALGASI YAŞANDI"
Akademisyen Doç. Dr. Hakan Güneş'in "Kazakistan Protestoları: Ürettiğimiz Gaz bizi Neden Isıtmaz? Protestolar sadece zamlarla mı ilgili? Kimler neden sokakta? Örgütlü mü, kendiliğinden mi? Kazakistan protestolarının talep, bileşim ve dinamiklerine ilişkin ön-notlar" diyerek sunduğu değerlendirmesi şu şekilde:
"Kazakistan'da işçilerin önderlik ettiği kendiliğinden ekonomik protestolar, hatta kısa süreli grevler ilk kez yaşanmıyor. Ancak ilk kez tüm ülke çapına yayılan bir eylem dalgası yaşandı dersek hiç yanlış olmaz. Eylemlerde ilk 2 günde öne çıkan sloganlar zamların geri alınması ile ilgili iken 3 günden itibaren kısmi siyasal talepler de başladı. Ancak eylemcilerin ortak bir slogan, sembol ve liderden hatta gevşek dahi olsa merkezi bir koordinasyondan yoksun olduğu çok çok açık."
"Eylemler 2022’nin ilk günü ilan edilen LPG’ye (halk mavi yakıt diyor) yapılan zamlara yönelikti. Batı Kazakistan’ın petrol ve doğalgaz merkezi olan kentlerinden Janaözön’de başlayan protestolar Mangıstav merkezinde yoğunlaştı, derken 4 Ocak Çarşamba günü Mangıstav’daki zam geri çekildi ama bu kez de diğer şehirlerde insanlar sokaklara dökülmeye başladı. Almatı, Aktav, Atırau, Ural, Aktubinsk, Kostanay, Kızılorda, Nursultan (Astana), Karaganda, Şimkent, Taraz ve Ekibastuz’da irili ufaklı gösteriler oldu.
Kazakistan protestolarını gece bitmeden, Kazakistan'da sabah olmadan toparlamak için bölgedeki öğrencilerim, uzman ve arkadaşlarımla görüşüyorum. Videoları tek tek izliyorum. Aktörlere bakıyor, sloganları, talepleri derliyorum. Önce tweet, ardından da kapsamlı bir yazı yolda. pic.twitter.com/gkGwAEVYB9
— Hakan Gunes (@hakangunesh) January 4, 2022
"HALK, 'ÜRETTİĞİMİZ DOĞALGAZ BİZİ NEDEN ISITMAZ?' DİYE SORDU"
"Zira LPG zammı hayat pahalılığı, enflasyon ve değeri giderek eriyen Tenge konusunda biriken tepkinin sadece bardağı taşıran kısmı idi. Ücretler yeni zamlar karşısında eriyor, doğal kaynaklar üzerinde oturan halk ise “ürettiğimiz doğal gaz bizi neden ısıtmaz? diye soruyordu. İlk 2 günde zamlar geri çekilirse halk dağılır diyen çok sayıda gösterici oldu. Ancak anlaşılan sadece doğalgaz zammı değil tüm zamların geri çekilmesi ya da ücretlerde artışa gidilmesi giderek daha öne çıkan bir talep. İkinci olarak gösterilerde “Nazarbayev Ket”ve yine onu kasteden ifadeyle “Şal Ket” (İhtiyar Git) sloganlarının belirli bir sıklıkla duyulmasına karşı yerel yöneticilere yönelik tepki daha ön planda. Sokakların atamayla işbaşına getirilen valileri halkın seçmesi talebini yükselttiğini söyleyebiliriz."
"GÖSTERİLERDE 25-35 YAŞ ARASI İŞÇİLER ÖN PLANDA"
"Gösterilerde 25-35 yaş grubu işçilerin ön planda olduğunu tespit etmek güç değil. Kadınların katılım oranı düşük. 25 yaş altı gençler ise Almatı’da diğer şehirlere oranla biraz daha belirginler. Örgütsüz genç ve orta yaş grubundan işçi sınıfının gösterilerin ana bileşeni. Muhalefet etkili mi? Batı’nın desteği ile yurtdışından seslenen bazı figürler her zaman olduğu gibi kendilerini olduklarından kat be kat büyük göstermeye çalışmaktan ve halkın eyleminin siyasal sözcülüğüne oynamaktan geri durmuyor. Ülke içinde bir karşılıkları ise pek görünmüyor."
"KAZAKİSTAN SOSYALİST MUHALEFETİ İŞÇİ EYLEMLERİNDE İNİSİYATİF KULLANABİLİYOR"
"Kazakistan sosyalist muhalefeti küçük ama işçi eylemlerinde inisiyatif kullanabiliyor. Özellikle Kazakistan Sosyalist Hareketi halkın taleplerine sahip çıkıyor ve sokaklarda yer alıyor. Ancak bu grupların da etkisi şu anda sınırlı. Ortada kendiliğinden bir halk hareketi var. 'Halıkka Ok Atkan Biylik, Kılmıstık Jazağa Tartılsın' Ülke kaynaklarını babalarının çiftliği gibi yöneten yönetimin Suudi şeyhleri, Rus oligarkları gibi yaşayan çocukları, onlara ait lüks saraylar sosyal medya paylaşımlarında öne çıkıyor."
"HALKIN ÖRGÜTLÜ DAVRANMAYI ÖĞRENMESİ AÇISINDAN ÖNEMLİ BİR DÖNÜM NOKTASI"
"Bu gösteri halka karşı şiddet kullananların, halkın sesine kulaklarını tıkayanların kâbusu olmaya aday. Süreci bastırmak, pasifize etme noktasında çok olanakları var. Ancak halkın da bu süreçle kendine güveninin arttığı ortada. Örgütsüz ve kendiliğinden bir hareket olarak pek çok yöne savrulma riski barındırsa bile bu süreç, halkın kendine güven duyması ve örgütlü davranmayı öğrenmesi açısından önemli bir dönüm noktası olacaktır."
