DİSK-AR'ın “Türkiye’de emeklilerin durumu raporu”na göre, AKP döneminde emekli aylıkları milli gelir artışının yüzde 34 gerisinde kaldı. Asgari emekli aylıkları asgari ücretin yüzde 28 altına geriledi. Emeklilikte yaşa takılanların mağduriyet yaşadığı aktarılan rapora göre, farklı dönemlerde ama aynı koşullarda emekli olanların aylıkları arasında büyük eşitsizlik var.
[mks_dropcap style="letter" size="52" bg_color="#ffffff" txt_color="#000000"]D[/mks_dropcap]İSK Araştırma Dairesi’nin (DİSK-AR) hazırladığı “Türkiye’de emeklilerin durumu raporu”, DİSK ve Emekli-Sen yöneticilerinin katıldığı bir basın toplantısı ile açıklandı. Emeklilerin 12 milyonu aşan sayısıyla ülkenin önemli toplumsal gruplarından biri olduğunu söyleyen DİSK Genel Başkanı
Kani Beko, emeklilerin ciddi geçim sorunları yaşadığını, kendi haklarında söz sahibi olamadığını, sendikalaşma çabalarının engellendiğini belirtti.
TOPLAM EMEKLİ SAYISI 12 MİLYON
DİSK-AR raporuna göre Türkiye’de 2017 sonu itibariyle toplam 12 milyon 157 bin pasif sigortalı bulunuyor. 8 milyonu aşkın yaşlılık aylığı alan emekli ve 4 milyon civarındaki hak sahipleri ile birlikte emekliler ciddi geçim sıkıntıları yaşıyor. Yaşlılık aylığı alan (emekli) sigortalıların sayısı ise 8,4 milyon. Pasif sigortalılar içinde ikinci büyük grubu ise 3,4 milyon ile ölen sigortalıların hak sahipleri oluşturuyor.
PASİF SİGORTALILARIN YÜZDE 69'U YAŞLILIK AYLIĞI ALIYOR
Pasif sigortalıların yüzde 69’u yaşlılık aylığı alan emeklilerden oluşuyor. Sigorta kolu fark etmeksizin sigortalının ölümü halinde geride kalan hak sahipleri olan ölenin eşi, çocukları ile anne ve babasına bağlanan emekli aylığı alanların oranı ise yüzde 28. Devlet memuru ve kendi hesabına çalışanlar dışındaki iş sözleşmesi ve benzeri şekilde bağımlı ve ücretli çalışıyor olup, emeklilik için yeterli koşulları sağladıktan sonra aylık alanları kapsayan 4/a kapsamındaki emekli ve hak sahibi sayısı yaklaşık 7,5 milyon. Pasif sigortalıların yüzde 61’i işçi emeklileri ve hak sahiplerinden oluşmaktadır.
EMEKLİLERİN EĞİTİM DURUMU
TÜİK Gelir ve Yaşam Memnuniyeti Araştırmasına (2016) göre, emeklilerin yüzde 67’sini lise altı eğitim düzeyindekiler oluşturuyor. Lise ve dengi okul mezunlarının oranı yüzde 14,8 iken, yükseköğretim mezunu emeklilerin oranı 13,7 olarak saptandı. Emeklilerin yüzde 4,5’ini okur-yazar olmayanlar oluşturuyor.
EMEKLİLERİN YAŞ ORTALAMASI YÜKSEK
TÜİK Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırmasına (2016) göre, Türkiye’de yaş grupları itibariyle emeklilerin yüzde 27,8’inin 46-55, yüzde 40,4’ünün 56-65, yüzde 20,7’sinin 66-75 yaş grubunda yer aldığı görülüyor. Emeklilerin yüzde 10’unu ise 76 ve yukarı yaştakiler oluşturuyor. Diğer bir ifade ile emeklilerin yüzde 71’i 56 ve daha yukarı yaşta. Bu tablo sık sık ileri sürülen “Türkiye’nin genç emekliler ülkesi olduğu” iddiasını çürütüyor.
DİSK-AR raporunda "sosyal devlet ilkesine aykırı bir yaklaşımdan hareket eden yasa 2008 sonrası emekliliği daha geç ve daha zor hale getirmiştir" deniliyor.
EMEKLİLİK YAŞI VE PRİM GÜN SAYISI ARTTI
DİSK-AR raporunda konuyla ilgili şu bölüm yer aldı: "5510 sayılı yasaya göre yeni sigortalılar açısından 2036 yılına kadar yaş koşulu kadınlar için 58 erkekler için 60’dır. Bu tarihten itibaren emeklilik kademeli biçimde artarak 2048 tarihinde kadın ve erkekler için 65 olacaktır. 4/a kapsamında olanlar (işçiler) 7200 gün, 4/b ve 4/c kapsamında olanlar (kendi hesabına çalışanlar ve kamu çalışanları) ise 9000 gün ve yaş koşulunu tamamladıklarında emekli olabileceklerdir. Çalışanlar prim gün sayılarını tamamlasalar da yaş koşulunu beklemektedir. Bu durum “emeklilikte yaşa takılanlar” olarak bilinen yeni bir mağduriyet yaratmıştır. Aralıksız çalışarak 7 bin hatta 9 bin gün prim ödeyen sigortalılar yaş engeline takıldıkları için emekli olamamaktadır."
ÇALIŞAN EMEKLİLERİN SAYISI ARTIYOR
Emeklilik yaşının yükseltilmesinin yarattığı önemli sorunlardan birinin yaşlı işsizliğinin ortaya çıkması olduğu belirtilen rapora göre işverenlerin yaşlı işçilerin yerine genç, ucuz ve daha yoğun çalıştırabilecekleri işgücünü tercih edecek, bu durum yeni bir yaşlı kuşak işsiz dalgası yaratacak ve yaşlı kuşak işsizler güvencesiz ve enformel sektörlere itilecek. Prim gün sayısını dolduran işçiler rahatlıkla işten çıkartılabilecek ve emeklilik yaşını beklerken daha güvencesiz ve düşük ücretli işlerde çalışmak zorunda kalacak.
İŞGÜCÜ PİYASASINA KATILAN EMEKLİ SAYISI 4 MİLYON
SGK verilerine göre, Türkiye’de toplam 8 milyon 402 bin kişi emekli aylığı almaktadır. TÜİK verileri ise toplam 4 milyon 401 bin kişinin emekli olduğu için işgücüne katılmıyor. Geriye kalan 4 milyon emekli ise ya bir işte çalışmakta veya iş aramaktadır. İşgücü piyasasına katılan emekli sayısı 4 milyondur.
EMEKLİ AYLIKLARI DÜŞÜYOR
Asgari ücretteki artış emekli aylığı seviyelerine aynı oranda yansımamaktadır. Asgari ücret tespit yönetmeliği asgari ücreti “işçilere normal bir çalışma günü karşılığı ödenen işçinin gıda, konut, giyim, sağlık, ulaşım ve kültür gibi zorunlu ihtiyaçlarını günü fiyatları üzerinden asgari düzeyde karşılamaya yetecek ücret” olarak tanımlanmıştır. Tanıma göre asgari ücret altında alınan her ücret temel ve zorunlu ihtiyaçları karşılamasının mümkün olmadığını göstermektedir. Ancak emekli aylıkları için böyle bir kriter söz konusu değildir. Oysa asgari emekli aylığının asgari ücretin altında olmaması gerekir. SGK verilerine göre 2000’li yıllardan bu yana asgari emekli aylıklarının net asgari ücrete oranı giderek düşmektedir. 2002 yılında net asgari emekli aylığı ile asgari ücret arasındaki oran yüzde 132 iken 2017 yılında bu oran yüzde 96’ya düşmüştür.
AKP DÖNEMİNDE EMEKLİYE MİLLİ GELİRDEN PAY YOK
DİSK-Ar raporuna göre AKP döneminde emekli aylığı milli gelir artışının, ülke ekonomisinin büyümesinin gerisinde kaldı. Emekli aylıklarının 2002 yılından bu yana büyümeden aldığı pay azaldı.
Emekli aylıklarının ilk hesaplanışında (güncelleme katsayısı) milli gelirin artışının yüzde 70’i hesaba katılmazken, emekli aylıkların artışında ise milli gelir hiç hesaba katılmıyor.
Bunun sonucunda emekli aylıkları milli gelire göre geriledi. AKP döneminde emekli aylıkları milli gelire göre yüzde 34 oranında geriledi.
HAK SAHİPLERİNE SEFALET AYLIĞI: 225 TL
Hak sahiplerine ödenen emekli aylıklarının alt sınırı ortalama emekli aylıklarının çok altına düşüyor. SGK’nın 17 Ocak 2018 tarih 36900 sayılı yazısına göre hak sahiplerine ödenen emekli aylıklarının alt sınırları koşullara bağlı olarak 225 TL’ye kadar düşüyor.
DİSK'İN TALEPLERİ
- Emekli aylıkları yaşam koşullarına uygun hale getirilmelidir. Emekli aylıklarının alt sınırı asgari ücretle eşitlenerek asgari ücrete uyumlu bir biçimde zam oranları belirlenmelidir.
- Aynı koşullarda emekli olanların aynı emekli aylığı alması sağlanmalıdır.
- Emekli aylıklarının artışında sadece enflasyon değil, milli gelir artışı da hesaba katılmalıdır.
- Emekli aylıkları iyileştirilmeli, aylık bağlama oranları eski düzeye çekilmeli, güncelleme katsayısında milli gelir artışının tümü dikkate alınmalıdır.
- Emekli aylıklarının belirlenmesine hükümet emekli sendikalarıyla müzakere etmeli, emeklilere toplu pazarlık hakkı tanınmalıdır.
- Emeklilerin sendikal haklarını kullanmasının önündeki engeller kaldırılmalıdır.
- Emeklilerin isterlerse ayrı sendikalar kurması veya çalışırken üye oldukları sendikalarda üyeliğinin devamı sağlanmalıdır.
