İstanbul’un tescilli simge yapılarından Atatürk Kültür Merkezi (AKM) 13 yıl 4 ay 28 gün sonra yeniden açılıyor. 31 Mayıs’ta “tadilat gerekçesi” ile kapatılan AKM, uzun bir süre çürümeye terk edildikten sonra 2018’de yıkılmış ve yeniden inşa çalışmaları başlamıştı. 29 Ekim’de düzenlenecek açılış töreni kapsamında planlandığı gibi “Sinan” operası değil, İstanbul Devlet Opera ve Balesi’nin sevilen eserlerinden “Hazerfan” sahnelenecek. AKM’de yer alan “Tiyatro Sahnesi” ve “Opera Sahnesi” şimdiden İstanbul Devlet Opera ve Balesi’nin kasım ayı programlarında yerini aldı.

OPERA BİNASI MI, AKM Mİ?

Hem başlanamayan tadilat sürecinde hem de yeniden inşa sırasında Atatürk Kültür Merkezi’nin adının değişeceği imaları yapılmıştı. Ancak Atatürk Kültür Merkezi'nin (AKM) LED aydınlatmalı yeni tabelası çoktan yerine asıldı. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, isim konusunda çelişkili açıklamalar yapmış; 26 Şubat’ta “Ben artık Atatürk Kültür Merkezi” demiyorum” ifadesini kullanarak, “Opera Binası” demişti. 24 Mart 2021’de ise bu kez “Eski adıyla AKM, yani Atatürk Kültür Merkezi bitmek üzere...” diyerek, ismin değişeceği sinyalini vermişti. Erdoğan, 7 Nisan 2021’de ise kesin ve net biçimde “Yeni Atatürk Kültür Merkezi'ni inşallah 29 Ekim'de hizmete açıyoruz.” diyerek, kendi başlattığı tartışmayı bitirmişti. Erdoğan, son dönem açıklamalarında da Atatürk Kültür Merkezi adını kullanıyor.

akm insaat eski

AKM’NİN KISA TARİHİ

Yapılışı 23 yıl, yangından sonraki inşaatı 8 yıl, yeniden yapılması 13 yıldan süren Atatürk Kültür Merkezi, 80 yıllık tarihinin 44 yılını inşaat halinde ya da kapalı geçirdi. İstanbul Valisi ve Belediye Başkanı Dr. Lütfi Kırdar döneminde yapılmasına kararı verilen Büyük Opera Binası, 2. Dünya Savaşı nedeniyle gerçekleştirilemedi. AKM’nin temeli savaş bittikten sonra 29 Ekim 1946’da atıldı. 8 milyon liraya mal olan yapının 1953 yılında hizmete açılacağı duyuruldu. Belediyenin bütçesi yetmeyince inşaat uzadı. Projesi üç kez yenilenen AKM inşaatının başına 1956 yılında Mimar Hayati Tabanlıoğlu geçti ve 12 Nisan 1969’da sineması, konser salonu ve sanat galerisi ile çok yönlü bir kültür merkezi olarak hizmete açıldı.

akm yangin

YANGIN NEDENİYLE 8 YIL KAPANDI

23 yıl süren ilk inşaat sürecinin ardından açıldıktan sonra da yangın atlatan AKM, 27 Kasım 1970’te Arthur Miller’in “Cadı Kazanı” oyunu sahnelenirken yandı. Çatısı çöken ve büyük hasar gören AKM, 8 yıl da tadilat için bekledi. Mimar Hayati Tabanlıoğlu tarafından yenilenen proje 6 Ekim 1978’de tamamlandı ve yapı Atatürk Kültür Merkezi (AKM) adıyla açıldı. Uzun süre opera, bale ve tiyatronun kalbinin attığı bir yapı olarak İstanbul’un kültür hayatının merkezinde yer alan AKM, 1 Kasım 1999 tarihinde ‘1.Derece Kentsel Sit Alanı’nın parçası ve “1.Grup Tescilli Kültür Varlığı” ilan edildi.

YIKIM TARTIŞMALARI

2005 yılında dönemin Kültür ve Turizm Bakanı Atilla Koç tarafından “yıkılması” gündeme getirilen AKM’ye sanatçılar sahip çıktı ve yoğun tepkiler üzerine yıkımdan vazgeçildi. Buna karşın 31 Mayıs 2008’de Atatürk Kültür Merkezi’ndeki tüm etkinliklere son verildi, Kültür ve Turizm Bakanlığı fiilen binayı kapattı. Restorasyon için adımlar atıldı, bazı holdinglerin sponsorluğu gündeme geldi. Hazırlanan yeni projeye Kültür Sanat-Sen itiraz etti ve mahkeme kararıyla proje durduruldu. 2009 yılında tarafların dahil olduğu bir protokol imzalandı ve restorasyon amacıyla Hayati Tabanlıoğlu’nun oğlu mimar Murat Tabanlıoğlu’na görev verildi.

AKM gezi

AÇILIŞ İÇİN 2013 HEDEFLENİYORDU

29 Ekim 2013 Cumhuriyet Bayramı’nda yapının açılması planlanıyordu; ancak Kültür Bakanlığı restorasyon amaçlı bu protokole uymadı ve çalışmaları durdurdu. Mayıs 2013’te Kültür Bakanlığı kararıyla çalışmalar durdurulduğunda bina 5 yıldır boştu. Gezi eylemleri sırasında direnişin simge binalarından biri haline geldi. Uzun süre kaderine terk edilen bina, 13 Şubat 2018’de yıkılmaya başlandı. “Yeni Atatürk Kültür Merkezi”nin yapılması amacı ile binanın yıkımına başlandı. Yeni AKM’nin temeli Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından 10 Şubat 2019'da atıldı.

akm insaat

YENİ AKM’NİN ÖZELLİKLERİ

Yeni AKM projesi, ilk yapının mimarı olan Hayati Tabanlıoğlu'nun oğlu mimar Murat Tabanlıoğlu tarafından hazırlandı. AKM’nin girişinde yer alan ve dışarıdan da net biçimde görülebilen kırmızı küre, 15 bin özel el yapımı kırmızı seramik kullanılarak yapıldı. Yeşil çatı sistemine sahip olan yapıda, gün ışığından maksimum verim alınması hedeflendi. “Opera Salonu” denilen büyük salon, 4 bin 500 metrekare fuaye alanına ve 2040 izleyici kapasitesine sahip. Salonun sahne çukuru ise 118 kişilik dev bir orkestrayı alabilecek büyüklükte tasarlandı.

KÜLTÜR SOKAĞI DA VAR

Çağdaş sahne mekaniği ve sistemleri kullanılan bu sahne, 65 metre sahne derinliğe, 4 ana sahne asansörüne, yan ve arka sahnelerde 13 kompansatör asansörüne sahip. Ana sahne üzerinde bir de döner sahne vagonu yer alıyor. AKM bünyesinde ayrıca bir de Tiyatro Sahnesi bulunuyor. İnşaat sırasında eski AKM'de bulunan seramik sanatçısı Sadi Diren’e ait duvar da aslına uygun şekilde yeniden yapıldı. Fuayede yer alan döner merdiven aslına uygun olarak inşa edildi. Projede yer alan Kültür Sokağı'nda ise galeriler, sinema, restoran, kafe, kitap kafe, kütüphane gibi ve çok amaçlı salon yer alıyor.