Rapor araştırma görevlisi, İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Meclisi gönüllüsü, çocuk hakları aktivisti, insan hakları çalışanı, avukat, sosyal medya uzmanı ve sahada kuryelik yapan bir ekiple hazırlandı.
KURYELERİN YAŞ DAĞILIMI
Rapora göre hayatını kaybeden kuryelerin büyük çoğunluğu 19-50 yaş aralığında. 4’ü, 17 yaşında olmak üzere 7 çocuk; 19-27 yaş aralığında 26 kişi; 28-50 yaş aralığında 22 kişi; 58 yaşında ise 1 kişi hayatını kaybetti.
MEVSİM
Rapora göre moto kuryelerin en çok yaz aylarında (haziran, temmuz, ağustos) ve sonbahar aylarında (eylül, ekim, kasım) hayatını kaybettiği görülüyor.
İstatistiki bir veri olmamakla birlikte, kuryeliği kışın yapmayan yaz ve sonbahar döneminde geçici olarak yapan “dönemsel kurye”lik yaygın. Asıl mesleği kuryelik olmayan ya da tek mesleği kuryelik olmayan çok sayıda kişi hava şartlarına göre kuryelik yaptığı gibi birçok öğrenci de part-time olarak kimi mevsimlerde kuryeliğe yöneliyor. Geçici ve part-time kuryelik yapan kişilerin tehdit algısı da iş güvenliği ve sağlığı tedbirlerini dikkate alması da sınırlı olabiliyor.
Yaz aylarında hava sıcaklığı nedeniyle kuryelerin ekipman kullanımını azalttığı da raporda yer alan gözlemlerden biri.
Öne çıkanlar
Raporda öne çıkan diğer bilgiler ise şöyle:
Hayatını 58 kuryeden 28’si İstanbul’da çalışırken hayatını kaybetmiştir. Kuryeler, İstanbul’un en az 14 ilçesinde hayatını kaybetmiştir.
İstanbul’da hayatını kaybeden kuryelerin çoğunlukla Pendik ve Küçükçekmece ilçelerinde hayatını kaybettiği görülmektedir.
Hayatını kaybeden kuryelerin yüzde 58’i, yani 34’ü restoran kuryesi; yüzde 42’si, yani 24’ü ise esnaf kuryedir. Restoran kuryeleri, bir diğer deyişle dönerci, çiğ köfteci, pideci, sucu gibi küçük esnaflarda çalışan kuryelerin hayatını kaybediyor olması üstünde tartışılması gereken bir alanı ifade etmektedir.
Bu tür küçük esnaf işletmeler için yaygın bir şekilde kullanılan ve “mahalle araları” ifade edilen söylem, buraların denetimlerinin zor olduğuna ilişkin de bir algıyı yansıtmaktadır.
Sigortasız çalıştırmanın, ekipman vermemenin ya da çok kalitesiz bir kask vermenin, motosiklet bakımlarının zamanında yapılmamasının, iş(çi) güvenliği ve sağlığı tedbirlerinin alınmamasının ve mobbingin en yaygın olduğu yerler yine “mahalle araları” işletmeleridir.
Hayatını kaybeden en az 7 çocuk kuryenin, devletin ve ticari işletmelerin yükümlülükleri kapsamında değerlendirilmesi ve bu ihlalin tekrarlanmaması gerekmektedir.
En az 4 mülteci moto kurye iş cinayetlerinde yaşamını yitirdi. Bu ölümlerin ardından isimleri tespit etmenin bile günler sürmesi mülteci kuryelerin güvencesizlik ile birlikte kimsesizliğini yansıtmaktadır.
Müşterilere firmaların daha fazla müşteri memnuniyeti sloganıyla hızlı sipariş, sıcak sipariş ve benzeri pazarlama stratejileri oluşturdukları alanlarda “hızlı değil güvenli teslimat” konusunda duyarlılık geliştirmeleri önerilen raporun son bölümünde ise moto kurye ölümlerinin önlenmesine yönelik öneriler yer aldı.
